Ontwerpend ontwikkelen vanuit het perspectief van de uitvoering

In deze workshop geven Rosie Brader en Iris Wijn van Rijkswaterstaat een kort beeld van wat de methodiek van ontwerpend onderzoek is en wat het kan opleveren voor projecten, gebieden en beleid. Het doel is om te inspireren en om samen creatieve en duurzame oplossingen te ontwikkelen voor hedendaagse en toekomstige ruimtelijke uitdagingen.

Wat is ontwerpend onderzoek?

Ontwerpend onderzoek werkt niet toe naar een blauwdruk voor een gebied. Het is een lerend en cyclisch proces. Daarbij wordt verbeeldingskracht ingezet om mogelijk toekomsten te schetsen. Ontwerpend onderzoek gaat uit van kennisdeling en -ontwikkeling en kan bijvoorbeeld leiden tot nieuwe conclusies over de scope van een project, nieuwe samenwerkingen, verdiepende onderzoeksvragen of inzichten voor investering.

Ontwerpend onderzoek kun je inzetten voor het verbeteren van de interactie tussen verschillende stakeholders, en het realiseren van een structurele verandering richting integrale ontwikkeling van steden, infrastructuur, wateren en landschappen. De kern: door te beginnen vanuit de uitvoeringspraktijk van Rijkswaterstaat en haar partners, en van daaruit ontwerpend te onderzoeken en vragen te stellen, worden opgaven, baten en belangen inzichtelijk. Daarmee kunnen praktijkgerichte oplossingen ontwikkeld worden die aansluiten op de werkelijke behoeften en mogelijkheden.

Casus Atelier A16

Een praktijkvoorbeeld verduidelijkt de kracht van ontwerpend onderzoek-vanuit-de-uitvoering.  Op de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam is in ‘Atelier A16’ de vraag gesteld: hoe kan de interactie tussen het systeem van de Ruit Rotterdam, specifiek de A16 aan de oostzijde, en de stad zelf bijdragen aan bredere waarde creatie? Oftewel: is hier een andere kijk op infrastructuur en de omgeving als integrale opgave mogelijk? Ontwerpbureaus H+N+S en West8 deden ontwerpend onderzoek en schetsten een toekomstbeeld. Rijkswaterstaat was in dit Atelier opdrachtgever en expert.

Om zo’n proces invoelbaar te maken kregen de workshop deelnemers een rol toebedeeld als gebiedsstakeholder op en om de A16. Wat een stakeholder is, wordt breed opgevat: alles wat een belang heeft bij waarden in dit gebied. Voorbeelden: plant, worm, riolering, fietser, automobilist bewoner, bedrijfsbusje, voetganger, vogel, buiten spelend kind, buschauffeur, laadstation, deelauto.

Iedere rol werd uitgedaagd zich in te leven en te tekenen en bouwen op de kaart: wat heb jíj hier nodig om van Oost naar West te komen (met de A16 als barrière)? Wat heb jij nodig op het tracé van de A16 zelf? Wat gebeurt er in de ruimte waar infrastructuur en omgeving elkaar raken? Denk aan de kortere en de langere termijn (2030/2050).

Het gesprek

Het inleven in de vraagstukken en waarden van het gebied leverde mooie gesprekken op: belangen bleken te kunnen botsen, elkaar te kunnen vinden, soms kennisvragen op te roepen, soms een praktisch of juridisch obstakel. Een van de conclusies in de reflectie was dat er niet alleen voor het gebied iets te halen is op het Rijkswaterstaat areaal, maar dat het gebied Rijkswaterstaat ook iets te brengen heeft. Opgaven zoals mobiliteit, leefomgevingskwaliteit, woningbouw, energietransitie, klimaatadaptatie, biodiversiteiten veiligheid hebben een sterke onderlinge relatie.