Spelen met tijd

Hoe snel kan Nederland zich aanpassen aan het veranderende klimaat? Deltares dook voor het antwoord op deze vraag in de geschiedenis van een aantal grote waterbeheerwerken en -beslissingen. Dit zijn: de Deltawerken, Ruimte voor de Rivier, het Peilbesluit IJsselmeer, Het Kierbesluit in het Haringvliet en de invoering van de nieuwe hoogwaterbescherming (nog in uitvoering). Ze onderzochten hoelang het duurde om deze grote veranderingen in ons waterbeheer te ontwikkelen, uit te voeren en te voltooien.   

We weten wanneer deze projecten zijn voltooid. Wanneer ze zijn begonnen, is minder bekend. Dat komt omdat alles begint met gedachtevorming, een lastig af te bakenen begrip. Als startpunt hebben de onderzoekers daarom de publicatiedatum genomen van rapportages waaraan later veel wordt gerefereerd. Bijvoorbeeld Plan Ooievaar (1986) voor Ruimte voor de Rivier en de Marsroutestudie (1997) voor de nieuwe hoogwaterbescherming.

Als we op deze manier naar de grote waterbeheerwerken kijken, constateren we dat de totstandkoming van de Deltawerken bijvoorbeeld meer dan 70 jaar in beslag heeft genomen. Ruimte voor de Rivier 33 jaar en het Peilbesluit IJsselmeer 26 jaar. In 2050 hopen we, 53 jaar na publicatie van De Marsroute, het Hoogwaterbeschermingsplan af te ronden. Tot slot hebben de onderzoekers ook gekeken naar het Kierbesluit in het Haringvliet. Dat duurde meer dan 30 jaar, waarbij de Haringvlietdam pas 20 jaar na de aankondiging in de Staatscourant daadwerkelijk op een kier werd gezet.

Spelen met de tijd – Tijdmeesters 3.0

Geïnspireerd door het onderzoek van Deltares ontwikkelde Fleur van Gool van Deltares en Helen Nieuweboer van Make Day het Tijdmeestersspel. In het spel verkennen spelers welke factoren de aanpassingstijd mogelijk beïnvloeden. Tijdens het spel doorloop je drie fasen: van gedachtevorming naar besluitvorming en tenslotte door naar de uitvoering. In grote lijnen klopt dit beeld met de werkelijkheid van grote projecten.Maar natuurlijk is de werkelijkheid – mede door lange doorlooptijden – veel complexer. Deze drie fasen kunnen zich ook herhalen. Zo kan een traject door externe factoren als een ramp, oorlog, veranderende politiek of pandemie ineens worden stilgelegd of zelfs worden teruggedraaid. In sommige gevallen is het maatschappelijk draagvlak voor de voorgenomen verandering ineens weg, doordat andere zaken belangrijker worden gevonden. De gedachtevorming begint dan soms weer van voor af aan.

In het spel – maar ook in het echt – kun je met verschillende transities tegelijkertijd in de uitvoeringsfase belanden. En dat zou weleens slecht kunnen uitpakken. Want: hebben we wel genoeg capaciteit? En hebben we wel genoeg grondstoffen? Kortom: de fasen van dit spel helpen om inzicht te krijgen in de tijd die het kost om grootschalige aanpassingen in het landschap tot stand te brengen.  

Het spel is een grote vereenvoudiging van complexe aanpassingsprojecten in grote onzekerheid. Zo gaan spelers in het spel opgavegericht aan de slag: één team concentreert zich op de aanpak van hitte, één op droogte, één op wateroverlast en één op zeespiegelstijging. Ze kunnen vrij aan de slag, zonder zich te hoeven verantwoorden aan hun context. In werkelijkheid is dat natuurlijk anders. Daar ben je inwoner, medewerker, beheerder of bestuurder. Dan spelen je eigen belangen of die van de organisatie waarvoor je werkt ook nog een rol in hoe snel je je kunt aanpassen.