Is Europa klaar voor een digitale toekomst?

Nelleke Groen, digitaliseringsjurist bij Rijkswaterstaat, vertelt dat er vanuit Brussel veel wetgeving aankomt om het verantwoord gebruik van data, technologie en digitale diensten te waarborgen. De meeste regels zijn al een tijdje van kracht, anderen zijn recent ingevoerd. Ook wordt momenteel nog onderhandeld over een aantal nieuwe wetgevingsvoorstellen.

Digitalisering: Europa en de rest van de wereld

Groen wijst op 3 grote machtsblokken: de VS, China en Europa. Europa volgt zijn eigen koers, waarbij de mens centraal staat en normen en waarden worden gehanteerd die binnen de EU gelden. Daarbij wordt een balans gezocht tussen digitale ontwikkeling, innovatie, concurrentiepositie, welvaart, welzijn en de grondrechten van burgers. De regels moeten ervoor zorgen dat overheden, bedrijven en burgers profiteren van de voordelen van digitalisering, en tegelijk goed beschermd zijn tegen de risico’s. Bijvoorbeeld op het gebied van cybersecurity, transport, duurzaamheid, veiligheid en innovatie.

Ik houd van Europa-quiz

Voor Rijkswaterstaat zijn de belangrijkste wetgevingsthema’s data en privacy, cybersecurity en AI (trust en safety).  Evelien van Buuren, privacy- en digitaliseringsjurist jurist bij Rijkswaterstaat, legt in een interactieve quizvragen voor aan de deelnemers over de kansen en plichten die de EU-digitaliseringsstrategie met zich meebrengt. Een korte samenvatting per thema.

1: Data

Om de inzet en het gebruik van data te reguleren, gelden de Data Governance Act (die zich richt op het veilig delen van data tussen overheden, bedrijfsleven en burgers), de Open Data Richtlijn (geïmplementeerd in de Wet Hergebruik Overheidsinformatie) en de Data Act (die de kans aan overheden biedt om toegang te verkrijgen tot data van bedrijven voor legitieme doelen). De combinatie van deze regelgeving kan de kennis- en informatiepositie van Rijkswaterstaat verbeteren, maar schept ook verplichtingen voor Rijkswaterstaat om zijn eigen data beschikbaar te stellen voor hergebruik door anderen.   

2: Cybersecurity

Hier werd de NIS2-richtlijn en de Cyberweerbaarheidsverordening uitgelegd. De NIS2-richtlijn (Network and Information Security directive) stelt harde eisen aan cybersecuritymaatregelen voor publieke en private spelers in kritieke sectoren als de gezondheidszorg, energie en transport. Dit geldt dus ook voor Rijkswaterstaat. De Cyberweerbaarheidsverordening is bedoeld om consumenten en bedrijven te beschermen bij het gebruik of de aanschaf van digitale producten of software. De EU streeft met alle cybersecurityregelingen om een hoog en uniform niveau van cyberbeveiliging te waarborgen.  

3: AI (trust en safety)

De AI-verordening stelt regels voor de ontwikkeling en het gebruik van AI om innovatie te bevorderen en tegelijkertijd publieke waarden te beschermen. Dit betekent dat AI-producten human centric moeten zijn en aan strenge eisen moeten voldoen om op de EU-markt te worden toegelaten. Ook geeft de AI-verordening rechten aan burgers die in aanraking komen met AI-systemen.

Wat neem je mee?

Het valt de deelnemers op dat de wetgeving niet alleen regels oplegt, maar ook kansen biedt aan overheidsorganisaties. Op de vraag uit het publiek of Europa met deze wetgeving daadwerkelijk klaar is voor de digitale toekomst, reageert van Buuren: het wetgevingsproces loopt altijd achter op technologische ontwikkelingen. Maar Groen benadrukt ook dat dit onderwerp wél op de EU-agenda staat en er nu volop aandacht voor is, terwijl dit in het verleden niet het geval was. Europa is behoorlijk uniek als het gaat om wetgeving rondom digitalisering ten opzichte van andere landen en machtsblokken. Daarom zien zij de toekomst positief in.