Strategie bij Rijkswaterstaat

Weet wat je bedoelt met strategie

Als je aan een groep mensen vraagt wat strategie is, ontstaat er al snel spraakverwarring. De definitie van strategie kan per persoon verschillen. Wil je als organisatie op een samenhangende manier strategie voeren, dan is het handig om een gedeelde basisdefinitie te hebben. In de loop van de jaren hebben we geleerd dat bij het werk van Rijkswaterstaat als basisdefinitie goed past:

‘Strategie gaat over de functie van je organisatie in de samenleving’

Als er veranderingen zijn in de samenleving, betekent dat dus dat je je moet bezinnen op die functie. Wordt er misschien iets anders van je verwacht? Wat wil je betekenen? Zijn er redenen om je koers of aanpak bij te stellen?

De metafoor van het kraaiennest helpt om de rol van strateeg te begrijpen: je kunt vanaf die positie ver vooruit kijken (ontwikkelingen), je kunt zien welke beweging andere schepen maken (spelers) en je hebt ook goed zicht op het dek (de verbinding met de organisatie).

Samenspel van drie elementen

Bij Rijkswaterstaat geven we strategie op dit moment vorm als een samenspel van drie elementen:

1. Kompas RWS: de lange termijnstrategie van Rijkswaterstaat. De focus ligt hierbij op de inhoudelijke thema’s waar we een fundamentele verandering willen bereiken.
2. Strategische Werkwijze: onze methodiek om steeds alert te blijven op ontwikkelingen die mogelijk om bijsturing vragen.
3. Externe beïnvloeding: uiteenlopende activiteiten om de positie van Rijkswaterstaat te versterken, vaak samen met anderen.

Van Expeditie RWS2050 naar Kompas RWS

Ongeveer eens in de vijf à zes jaar voeren we een brede toekomstverkenning uit. De meest recente, ‘Expeditie RWS2050’ dateert van 2020. Figuur 1 op deze pagina vat de belangrijkste stappen samen.

Een paar opmerkingen over de Strategische Werkwijze

Sinds 2009 werken we met een Early Warning Team, dat gericht van buiten naar binnen signalen verzamelt. Die signalen gaan over ontwikkelingen die kansen of risico’s voor het werk of de organisatie van Rijkswaterstaat kunnen betekenen. In 2022 hebben we die aanpak verbreed. Want ook op andere plekken in de organisatie zien medewerkers ontwikkelingen die volgens hen om strategische aandacht vragen. Afgesproken is dat de signalen uit alle organisatieonderdelen halfjaarlijks worden gebundeld, zodat Rijkswaterstaat hierop als geheel wendbaar kan reageren. Bij de aanpak is de inhoud leidend en werken we langs de zes werkwoorden van het strategisch proces: signaleren, duiden, kiezen, maken, verkennen, afwegen, zoals in figuur 2 weergegeven.

Halfjaarlijks komen er zo’n 60 signalen binnen op basis van een eenvoudig format. Elk van de werkwoorden kent zijn bijzonderheden. Bij het signaleren zien we dat betrokkenen onbewust al vroeg mentale filters hanteren. Voor het duiden van de signalen stellen we een diverse groep samen. In het gesprek maken zij, op basis van hun individuele interpretatie van de signalen en gedeelde betekenisgeving, samen verhalen over wat mogelijk ophanden is.

Onderwerpen om je sterk voor te maken

Het derde element van het strategische werk, de ‘externe beïnvloeding’, richten we specifiek op enkele onderwerpen. Aanvankelijk heeft Rijkswaterstaat vooral aandacht gevraagd voor de groeiende instandhoudingsopgave. In de jaren daarna zijn we (samen met anderen) ook meer gaan inzetten op versterking van de positie van uitvoeringsorganisaties, aandacht voor klimaatadaptatie en de rol van Rijkswaterstaat in ruimtelijke ontwikkelingen.

Hoe gaat het nu echt?

Mooie woorden, maar hoe gaat het nu echt? Uit eigen ervaring weten de deelnemers aan de workshop hoe moeilijk het is om strategische vragen met bestuurders te bespreken. Lukt het om het bestuur van Rijkswaterstaat over de lange termijn te laten nadenken? Het antwoord is ja en nee. Vaak overheersen de waan van de dag, urgente kwesties en organisatorische vragen. Maar omdat Rijkswaterstaat infrastructuur bouwt die heel lang mee moet gaan, zit het denken op de lange termijn wel meer in het DNA. Directeur-generaal Martin Wijnen gaf het tijdens zijn speech ook aan: we moeten vooruitkijken tot 2090! Daar hebben de strategen bij Rijkswaterstaat misschien wel een beetje geluk mee.