De arbeidsmarkt is ongekend krap. Cijfers van het UWV laten zien dat dit speelt voor bijna alle beroepsgroepen, in alle regio’s van Nederland. Een paar groepen springen eruit: naast de zorg en het onderwijs gaat het ook om ICT en technische beroepen, dienstverlening en openbaar bestuur.
Workshop 8
Arbeidsmarktkrapte
Door: Erna Ovaa, Sjoerd Burger en Jim van Spronsen, Rijkswaterstaat
Ondertussen nemen de maatschappelijke opgaven toe. We willen in ons land de komende jaren veel voor elkaar krijgen: de energietransitie, klimaatadaptatie, landbouwtransitie, natuurherstel, woningbouw, vervanging en renovatie van infrastructuur, intensiveringen in defensie, cybersecurity. Dit zet veel spanning op de beschikbare capaciteit. Steeds vaker zien we berichten in de media dat het personeelstekort de uitvoering belemmert.
Straks nog krapper
Tussen nu en 2040 wordt de arbeidsmarkt in de infrasector waarschijnlijk nog krapper. Het jaarlijks aantal pensioengerechtigden in de sector neemt tot die tijd toe, terwijl de instroom vrijwel niet toeneemt. Uit onderzoek van SEO (2023) naar het arbeidsaanbod in de infrasector blijkt dat we het aanbod nog wel iets kunnen vergroten met zij-instroom en arbeidsmigratie. Maar of dit voldoende is? Aanpassing van de dienstverlening lijkt onontkoombaar.
Onorthodoxe maatregelen
Tegen deze achtergrond stelde het bestuur van Rijkswaterstaat zich de vraag: als we onorthodoxe maatregelen moeten nemen, tot welke organisatietypen kan dit dan leiden?
Bij het nadenken hierover is de ‘driehoek van Moore’ gebruikt. Harvard hoogleraar Mark Moore zegt dat je als manager van een publieke organisatie steeds de balans moet vinden tussen 3 hoekpunten: de publieke meerwaarde die de organisatie levert, de relaties met de omgeving, en de capaciteiten van de organisatie.
Door bewust een stevige keuze te maken binnen één van de hoekpunten kun je, in het licht van de verwachte arbeidstekorten, verschillende nieuwe inrichtingen van je organisatie creëren. Voor de discussie in het bestuur van Rijkswaterstaat zijn zo 5 typen organisaties ontwikkeld:
- Focus op het natuurlijk fundament en de netwerklaag
- Minder overorganisatie, meer vertrouwen op de professional
- Samen aan opgaven
- RWS Internationaal
- Waardevolle automatisering
Kiezen en doen
De locatie van de workshop – een dubbeldekkertrein in het Spoorwegmuseum – gaf een leuke twist aan de werkvorm van deze middag. In ieder 4-persoonszitje hebben de ‘passagiers’ zich ingeleefd in het bedrijf van de ‘passagier’ onder hen, waar het arbeidsmarktprobleem het sterkst gevoeld wordt. Wat als werven niet meer werkt? Voor dit ene bedrijf hebben ze een oplossing bedacht – samen en in sneltreinvaart – vanuit de rollen van senior adviseur met schaarste-expertise, middenmanager, CEO en HRM-adviseur. En met de 5 organisatietypen van Rijkswaterstaat als inspiratiebron.
CEO’s aan het woord
In korte speeches hebben de CEO’s van de bedrijven hun radicale keuzes uiteengezet. Stof tot nadenken! Want kunnen we in de infrasector niet al veel doen met mechanisering? Misschien richten we ons te snel en te eenzijdig op de inzet van informatietechnologie (ofwel ‘automatisering’). Een andere CEO denkt dat haar bedrijf minder goed bestand is tegen arbeidsmarktkrapte omdat er veel specialisten werken. Bij krapte moeten medewerkers breed inzetbaar zijn. Dus het is tijd voor scholing.
Samenreiskorting
Bij het verlaten van de dubbeldekker hebben alle passagiers een ticket ontvangen voor samenreiskorting. Een uitnodiging om elkaar ook in de toekomst op te zoeken rond het onderwerp van toenemende personeelsschaarste.
