Een natuurlijke, duurzame leefomgeving

Energie en klimaat

In 2030 wil Rijkswaterstaat klimaatneutraal werken. Om dat te bereiken, dringen we de CO₂ die we met ons werk uitstoten zo veel mogelijk terug. Bovendien wekken we de energie die onze bruggen, sluizen en wegverlichting verbruiken steeds meer zelf op met zonnepanelen en windturbines.

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, dus ook Rijkswaterstaat, is in 2023 helemaal overgestapt op het gebruik van windenergie die is opgewekt door het windpark op de Maasvlakte. De 22 turbines wekken de energie op voor alle kantoren, maar ook voor 20 tunnels, 1.143 bruggen en 5.500 km snelwegverlichting. De andere helft van de energie die dit project oplevert, geven we aan andere ministeries. 

Nieuwe windparken op de Noordzee

We stellen steeds meer ruimte en locaties beschikbaar aan bedrijven die duurzame energie willen opwekken. Zo startten 2 nieuwe windparken op de Noordzee in 2023 met de productie van stroom: windpark Hollandse Kust (zuid) voor de kust van Scheveningen en windpark Hollandse Kust (noord) voor de kust van Bergen aan Zee. Eerder al, in 2021, werd windpark Borssele in gebruik genomen. Daarmee realiseert Nederland in totaal 4,7 GW aan offshore windenergie: goed voor ongeveer 16% van het huidige elektriciteitsverbruik in ons land. Voor de ontwikkeling hiervan levert Rijkswaterstaat een belangrijke bijdrage vanuit het programma Windenergie op Zee, een programma in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.

Reflecterend asfalt 

Rijkswaterstaat investeert stevig in innovatieve oplossingen om energie te besparen, ook bij groot onderhoudswerk. Bij de Roertunnel en de Tunnel Swalmen (A73) vervangen we bijvoorbeeld het bestaande asfalt door asfalt dat het licht van koplampen reflecteert. Hierdoor zijn er minder lampen en energie nodig voor het verlichten van de tunnels. Bovendien is dit asfalt met 30% minder energie geproduceerd en hoeft het slechts eenmaal in de 20 jaar te worden vervangen. 

Circulair

Samen met de bouwsector werkt Rijkswaterstaat aan schoon en emissieloos bouwen. Dat doen we door medeoverheden te ondersteunen met een subsidieregeling en een kennis- en innovatieprogramma. Maar vooral ook door samen nieuwe, duurzame materialen en werkwijzen te ontwikkelen. We hergebruiken bijvoorbeeld steeds meer asfalt en onderdelen als betonnen liggers uit bruggen. Daarnaast stimuleren en faciliteren we bedrijven om circulair te werken. Zo ontwikkelden we in de afgelopen jaren samen al een viaduct dat als legoblokken uit elkaar kan worden gehaald, en dat later weer ergens anders kan worden opgebouwd.  

Inpassen en samenwerken 

Werken aan wegen, dijken, bruggen, tunnels of sluizen heeft directe gevolgen voor de inrichting en de natuur van een gebied. Wij willen dat onze infrastructuur goed past in de omgeving. Dat doen we bijvoorbeeld door drukke stukken weg onzichtbaar en onhoorbaar te maken voor de omgeving. Waar dat kan, leggen we ze verdiept aan. Om de A16 Rotterdam bijvoorbeeld goed in te passen in de omgeving werken we sinds het najaar van 2020 volop aan het aanleggen van de Rottemerentunnel. Deze tunnel heeft een lengte van 2.235 m en ligt half verdiept in het Lage Bergse Bos.  

Ecologie 

Schoon en gezond water is van levensbelang voor mensen, dieren en planten. Daarom herstellen, beschermen en verbeteren we de ecologische waterkwaliteit en de natuur in de rijkswateren. Ecologie kreeg bijvoorbeeld veel aandacht bij de bouw van het windpark Hollandse Kust (zuid). Om de overlast voor het zeeleven zo veel mogelijk te beperken pasten we daar verschillende innovaties toe. Denk hierbij aan een dubbel bellenscherm tijdens het heien om onderwatergeluid te dempen en de impact voor bruinvissen te beperken. Of extra grote watertoevoergaten, die beschutting voor het zeeleven in de turbines bieden. Dit is de 1^ste keer dat een turbine zelf is gebruikt voor een natuurinclusief ontwerp van een windpark. Verder zijn onder meer kunstmatige rotsriffen toegevoegd om het gebied aantrekkelijker te maken voor vissen, krabben en schaaldieren. 

Vogeltrek over de Noordzee

In het najaar van 2023 zijn de windparken op zee 3 keer stilgezet vanwege verwachte massale vogeltrek. Het stilzetten van de wieken van de windturbines is een nieuwe maatregel om in het voorjaar en in het najaar trekvogels te beschermen. Langjarig onderzoek naar het gedrag van trekvogels over de Noordzee ging aan deze maatregel vooraf. Het model dat de vogeltrek voorspelt, wordt continu verbeterd en met nieuwe kennis aangevuld. Zo zijn we steeds beter in staat om trekvogels op de Noordzee een vrije en veilige doorgang te geven én tegelijkertijd optimaal gebruik te maken van windenergie op zee. De uitvoering van dit zogenoemde ‘Start/Stop-project’ ligt in handen van Rijkswaterstaat, in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.

Zeegras 

Zeegras groeit van nature in onze kustwateren en is heel belangrijk voor het zeemilieu. Het zuivert niet alleen het water, maar neemt ook veel CO₂ op. Ook geeft het ruimte aan dieren, zoals slakjes en jonge vissen. In 2023 was Rijkswaterstaat volop bezig met het aanplanten van zeegras in de Waddenzee.  

We hebben de afgelopen jaren volop geëxperimenteerd bij Griend, een wadplaat tussen Harlingen en Terschelling. Met succes: in 2022 had het zeegrasveld een omvang van zo’n 650 ha en zijn er meer dan een miljoen zeegrasplanten geteld. In 2023 gingen we daarom door met het aanplanten van zeegras bij Griend in het midden van de Waddenzee. En op 4 nieuwe locaties zijn proefvelden aangeplant: bij Texel, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog.  

Bomenvisie 

Rijkswaterstaat beheert veel gebieden waarin bomen onmisbaar zijn. En net als andere onderdelen van de infrastructuur moeten ze worden onderhouden en na verloop van tijd worden vervangen. Maar welke bomen passen nou het beste in welk ecologisch systeem en welke omgeving? Hoe houd je ze gezond? Welke zijn het best bestand tegen het steeds grilliger wordende klimaat in ons land? In 2023 is een bomenvisie ontwikkeld om Nederland leefbaar in te richten en ons landschap ‘boomvriendelijk’ te beheren en onderhouden.

Lees meer over de Bomenvisie in dit artikel.