De afgelopen tijd werden we regelmatig overvallen door zogenaamde wild cards: de coronapandemie, de invasie van Rusland in Oekraïne, stijgende energieprijzen, torenhoge inflatie. Het zijn onverwachte gebeurtenissen waar we ons niet op hebben voorbereid. Onderzoek naar wild cards kan ervoor zorgen dat we niet met onze handen in het haar staan als de toekomst anders blijkt te zijn dan we denken.
Workshop 7
Werken met Wild Cards: het ondenkbare denken
Door:
Silke de Wilde, projectleider Early Warning bij Strategische Verkenningen Rijkswaterstaat
We weten één ding zeker over de toekomst: die zal veranderingen met zich meebrengen. Maar we weten niet altijd van tevoren welke veranderingen. Bij het programma Strategische Verkenningen van Rijkswaterstaat werken we met methoden om de toekomst te verkennen, waarvan werken met wild cards er een is. Tijdens de Kraaiennestdag 2022 hebben zo’n 30 mensen zich gebogen over potentiële wild cards en de effecten die ze zouden kunnen hebben.
Verbeelding gebruiken
De toekomst is er nog niet, wat betekent dat we haar niet kunnen onderzoeken. We moeten meerder mogelijke toekomsten overwegen om voorbereid te zijn op verandering. Werken met wild cards helpt onze verbeelding te gebruiken, maar ook om ons voor te bereiden op toekomstige gebeurtenissen. De term wild cards verwijst naar gebeurtenissen die onwaarschijnlijk zijn, maar zeer effectief als ze gebeuren. Onderzoek met wild cards kan gevoelige punten of kwetsbaarheden in een organisatie bloot leggen. Er zijn veel voorbeelden van wild cards in de geschiedenis te vinden. Zoals de gebeurtenis van 11 september, de financiële crisis van 2008 en enkele natuurrampen zoals tsunami's. En meer recent natuurlijk het uitbreken van de covid-19-pandemie.
Achteraf gerationaliseerd
‘Gebeurtenissen die onwaarschijnlijk zijn, maar zeer effectief als ze gebeuren’
Er zijn drie onderscheidende karakteristieken van een wild card. Ten eerste is de gebeurtenis een verrassing. Ten tweede heeft ze grote impact. Ten derde wordt - nadat de gebeurtenis zich daadwerkelijk heeft voorgedaan – deze achteraf gerationaliseerd. Alsof ze te verwachten was; dat wil zeggen dat de relevante gegevens beschikbaar waren, maar niet werden vermeld. Dit gebeurde bijvoorbeeld na de aanslagen van 11 september of na het uitbreken van de covid-19-pandemie: er werden experts voor het voetlicht gebracht die gewaarschuwd hadden voor deze gebeurtenissen, maar genegeerd werden. Zo wordt in het discours de wild card nadat deze zich heeft voorgedaan achteraf als ‘voorspelbaar’ beschouwd.
Handelingsruimte
In de workshop ‘werken met wild cards’ hebben de deelnemers in groepen nagedacht over wat de effecten kunnen zijn van bepaalde wild cards. Zoals het uitvallen van ons internet, een grote meteorietinslag of technologie die het mogelijk maakt om met dieren te praten. Door de effecten van een wild card in kaart te brengen, wordt ook inzichtelijk gemaakt waar je kunt ingrijpen en waar dus je handelingsruimte ligt. Hoewel er ontelbare wild cards te bedenken zijn, gaat het vooral om het zoeken naar typen en soorten effecten. Die komen vaak overeen en dat zijn ook de aanknopingspunten voor organisaties om handelingsperspectief op te ontwerpen. Denk bijvoorbeeld aan het veiligstellen van bepaalde organisatie-onderdelen of kritieke communicatielijnen die ‘online’ moeten blijven.
Geest trainen
Door te werken met wild cards kunnen we onze geest trainen om beter voorbereid en minder verrast te zijn door dergelijke gebeurtenissen of hevige veranderingen. De waarde van het anticiperen ligt niet altijd in het directe gebruik ervan om op een specifieke gebeurtenis voorbereid te zijn. De meerwaarde is juist om onze manier van denken flexibeler te maken. Op organisatorisch niveau kan deze manier van denken ons helpen de cascade-effecten van wild cards te voorkomen of – in het beste geval – robuuster de toekomst tegemoet te treden.
