Dit artikel hoort bij: Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond 03
Beste lezers, Oh wat een jaar! Of beter gezegd oh wat een jaren. Het Convenant Bodem en Ondergrond eindigt op 31 december 2020. Vijf jaren is hard gewerkt aan het invullen en uitvoeren van de afspraken die in het Convenant zijn opgenomen.
Wat heeft tien jaar samenwerking in bodem en ondergrond opgeleverd en hoe ziet de toekomst eruit? Tijdens het online Follow UP Festival op 25 november gingen de convenantpartners in een talkshow in gesprek over goede voorbeelden, belangrijke successen en natuurlijk de resterende opgave, vanaf 2021. Nu we van saneren naar beheren gaan, is delen, samenwerken en integreren van het grootste belang. De bodem in niet langer alleen een opgave, maar vooral ook een kans.
Groeiende ruimteclaims op onder- en bovengrond noodzaken tot een betere afstemming van functies in onder- en bovengrond. Op veel plaatsen is de ruimte schaars in de ondergrond zowel door voorzieningen in de ondergrond als door bovengronds ruimtegebruik dat bepaald ondergronds ruimtegebruik uitsluit. Een aanpak van gebiedsontwikkeling waarbij bovengrond en ondergrond van start tot finish onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, ligt voor de hand. Dit is een 3D-ordeningsaanpak.
Met het eind van het UP komt ook een eind aan het door het UP gefaciliteerde Netwerkoverleg Bodeminformatiebeheer. Het stokje wordt overgedragen aan de Taakgroep Bodembeheer van de Werkgroep Bodem dat 1 januari onder leiding van Harry van den Oever een vliegende start maakt. Harke Tuinhof en Edith Rutten van de Werkgroep Bodem over het belang van bodeminformatiebeheer.
We zullen anders moeten gaan praten over bodem en ondergrond. Dat is een van de uitkomsten van de transitieagenda die we begin 2020 met de werkgroep Ondergrond & Transitie hebben opgesteld. Want taal is belangrijk, zo stellen we vast. De woorden die we gebruiken vertellen veel over hoe we naar ons werkveld kijken, en welke aanpak daar onder verscholen ligt. Ook is taal een belangrijk instrument om aansluiting te vinden met al die werkvelden – zoals energie, landbouw en klimaatadaptatie – die elk vanuit een eigen transitieopgave een beroep doen op de bodem en ondergrond.
Gedurende de looptijd van het UP Bodem & Ondergrond is een enorme hoeveelheid kennis ontwikkeld. Om het programma goed af te sluiten zijn de leerpunten die met het ontwikkelen van die kennis zijn opgedaan op een rij gezet. Het resultaat is de notitie ‘Ervaringen UP – borgen en verbinden’. Een gesprek met Leo Hamerlinck, projectleider Kennis van het UP en Bernardien Tiehatten van Ambient over de belangrijkste leerpunten.
‘Iedereen voelt op zijn klompen aan dat grondwater verbindt’, maakt Ron Nap de metafoor. ‘Kijk’, wijst Corné Nijburg naar de paginagrote artikelen in het Financieel Dagblad : ‘grondwater staat volop in de belangstelling.’ De sectorale blik op de grondwaterkwaliteit is in de afgelopen jaren verbreed naar een integrale blik op kwaliteit én kwantiteit, met aandacht voor alle functies van grondwater. Het Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond (UP) heeft die ontwikkeling ondersteund en geeft nu het stokje door. We kijken met hen terug én vooruit, naar de toekomstige uitdagingen voor grondwaterbeheer.
Dat er sprake was van bodemverontreiniging in Zwaanshoek was al jaren bekend, ook toen eigenaar Bart Griekspoor de locatie in 2007 kocht. Hij was indertijd voornemens om de verontreiniging op te ruimen en had daar in zijn koopcontract ook rekening mee gehouden. De provincie Noord-Holland labelde de verontreiniging echter als ’ernstig maar niet spoedeisend’. Sanering was daarmee niet nodig. Tien jaar later – in 2017 – toen de gemeente met het oog op geplande woningbouw bodemonderzoek liet uitvoeren, bleek de verontreiniging veel ernstiger dan aanvankelijk gedacht.
Zijn de doelstellingen van het convenant Bodem en Ondergrond gehaald en hoe is de samenwerking verlopen tussen de convenantspartijen? Dat zijn de twee kernvragen waarop de End Term Review UP Bodem en Ondergrond (ETR) nader inzoomd. Daarbij gaat het zowel om de voortgang van de aanpak van de zogeheten spoedlocaties, als om de afspraken die zijn gemaakt ten aanzien van duurzaam en efficiënt gebruik van bodem en ondergrond in relatie tot bredere maatschappelijke transitieopgaven. Een gesprek met Michiel Gadella en Berry van ’t Wel, beiden nauw betrokken bij het opstellen van de ETR. Wat zijn de belangrijkste bevindingen?
Van onderhandelen naar verbinden In geval van een ernstige of diffuse verontreiniging waarbij zowel provincie als gemeenten betrokken zijn, is het belangrijk dat beiden volledige openheid van zaken geven. Alle informatie dient gedeeld te worden. Als dat niet mogelijk is – bijvoorbeeld omdat het archief aan het verhuizen is – dient ook dát gecommuniceerd te worden. Dit, op zich eenvoudige advies, blijkt de sleutel tot het oplossen van problemen die kunnen optreden bij complexe, diffuse verontreinigingen waarbij meerdere overheden betrokken zijn. En waarbij bezorgde burgers de gemeente aanspreken terwijl de bevoegdheid bij een andere overheid ligt. Dan is het belangrijk dat er gezamenlijk wordt opgetrokken. Behalve het gezamenlijk optrekken van ambtenaren, blijkt ook bestuurlijk commitment en bereidheid tot samenwerking essentieel
Wie van ons zou nu niet willen bijdragen aan een mooie, duurzame toekomst? En wie fantaseert nou niet over een toekomst waarin alle bodem- of waterissues zijn opgelost?
Borgen. Verbinden. Afronden. Overdragen. Doorgeven. Deze woorden stonden centraal bij het Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond (UP) dit jaar. In het jaarbericht 2020 leest u hier alles over. Hieronder een korte samenvatting.
Een bodemsector in verandering Het tweede convenant Bodem en Ondergrond 2016 - 2020 had een dubbele doelstelling: de spoedlocaties met humane, ecologische of verspreidingsrisico’s beheersen én het ondersteunen van de transitie van saneren naar beheren. Een verandering waarbij bodem en ondergrond integraal wordt meegenomen bij maatschappelijke opgaven en ruimtelijke inrichting. Dit is een complex veranderingsproces naar duurzaam beheer en gebruik van bodem en ondergrond. Complex, omdat het verschillende soortige doelstellingen betreft met meerdere partijen die elk verschillende belangen hebben. Én complex, omdat het veranderingsproces zich ook nog eens op verschillende schaalniveaus afspeelt (van landelijk niveau tot in de haarvaten van het netwerk) binnen organisaties, teams en individuen.