2021 in vogelvlucht

De covidpandemie had ook in 2021 een enorme impact op het werk en het welzijn van de medewerkers van Rijkswaterstaat. De meeste niet-operationele medewerkers werkten in 2021, net als in het jaar ervoor, gedwongen thuis. Terwijl vele anderen essentiële functies op locatie vervulden. Ook de stikstofproblematiek maakte het werk voor veel medewerkers ingewikkeld en demotiverend. Verschillende belangrijke grote projecten kwamen deels of geheel tot stilstand, terwijl de toekomst van die projecten onzeker is. Toch ging het operationele werk aan de wegen, vaarwegen en de oppervlaktewateren gewoon door. De dienstverlening bleef op niveau en op het gebied van aanleggen, vervangen en renoveren is de productie zelfs toegenomen.

Aanleggen, vervangen en renoveren

Rijkswaterstaat realiseerde in 2021 voor € 2,6 miljard aan aanleg, onderhoud, vervanging en renovatie van infrastructuur. Voor beheer en onderhoud was dat € 1,9 miljard. Dat is € 700 miljoen meer dan in het jaar daarvoor. We boekten met ons werk dan ook indrukwekkende resultaten. Neem de nieuwe zeesluis in IJmuiden: een bijzonder voorbeeld van hoe we een verouderd sluiscomplex hebben klaargemaakt voor de toekomst. In het oosten van Nederland biedt het gerenoveerde sluiscomplex Eefde sinds 2021 ruim baan aan grotere schepen. Met het werk aan de A15 en dat bij Vianen is een sterk staaltje ‘vervangingswerk’ zichtbaar geworden. En het verplaatsen van de Suurhoffbrug en de boogbrug bij Vianen leverde spectaculaire beelden op. Die werden dan ook volop gedeeld op social media.

Zo min mogelijk hinder

Bij de uitvoering van het onderhoudswerk aan de weg bleek in 2021 dat een korte, hevige, volledige wegafsluiting soms beter uitpakt dan een langdurige afsluiting. Bij de opknapbeurt van de A12 richting Den Haag, tussen knooppunt Oudenrijn en Reeuwijk, kozen Rijkswaterstaat en de aannemer ervoor om 9 dagen en nachten aaneengesloten door te werken. Voorafgaand en tijdens de afsluiting kreeg Rijkswaterstaat veel negatieve reacties via de (social) media. Na de openstelling toonden weggebruikers meer begrip voor de hinder en kregen we complimenten voor de snelle aanpak en het strakke wegdek.

Veilige doorstroming

In juni 2021 speelde bij de Haringvlietbrug onverwacht een onderhoudsprobleem. In goed overleg met de transportsector hebben we maatregelen genomen, zodat het verkeer veilig gebruik kan blijven maken van de brug. Tot aan de renovatie in 2023 gelden snelheidsbeperkingen, rijstrookversmallingen en een inhaalverbod voor vrachtwagens. Rijkswaterstaat werkt niet alleen aan het voorkomen van dit soort onverwachte storingen en spoedreparaties, maar ook aan goede communicatie met de gebruikers en omwonenden.

Inzicht in onze assets

Hoe Rijkswaterstaat deze opgave de komende jaren wil aanpakken, is in 2021 vastgelegd in het Ontwikkelplan Assetmanagement IenW. Het in stand houden van de infrastructuur in ons land is een grootschalige, ingewikkelde en kostbare exercitie. Willen we deze ‘instandhoudingsopgave’ goed en efficiënt uitvoeren, dan hebben we overzicht en inzicht nodig. Bijvoorbeeld rond de toestand en de levenscyclus van de infrastructuur. Daar is het Ontwikkelplan Assetmanagement voor bedoeld. In 2021 is Rijkswaterstaat gestart met de aanpak van de kwetsbaarste objecten: de stormvloedkeringen, tunnels en 30 vitale bruggen.

Stikstof: projecten vertraagd

Ook in 2021 liepen verschillende projecten van Rijkswaterstaat vertraging op door de stikstofproblematiek als gevolg van een uitspraak van de Raad van State in mei 2019. Momenteel is namelijk niet duidelijk of deze projecten te veel stikstofuitstoot zullen veroorzaken. In 2021 kon hierdoor het project A73 bij knooppunt Zaarderheiken niet van start gaan. Ook het werk aan de A12-A27 Ring Utrecht is vertraagd, net als de A58 en de A12/A15 Ressen–Oudbroeken.

De start van het werk aan Sluis II in het Wilhelminakanaal moest eveneens worden uitgesteld. De uitvoering van het programma Kaderrichtlijn Water, dat bedoeld is om de waterkwaliteit te verbeteren, liep eveneens vertraging op. Dat lag trouwens niet alleen aan de regels rond stikstof, maar ook aan PFAS. In 2021 mocht grond die een te hoog percentage PFAS bevat, niet worden verplaatst. PFAS zijn schadelijke chemische stoffen die in de bodem, bagger en het oppervlaktewater terechtkomen.

Wateroverlast Limburg

De grote wateroverlast in Limburg in juli 2021 kwam als een verrassing, maar de gevolgen bleven beperkt. Dat is mede te danken aan de Ruimte voor de Rivier-maatregelen die de afgelopen jaren zijn getroffen. Maar ook dankzij de manier waarop Rijkswaterstaat de watercrisis, samen met partners in de regio, heeft beheerst. Het bestuur van Rijkswaterstaat heeft in 2021 besloten het crisismanagement verder te versterken met het uitvoeren van de visie ‘Crisismanagement 2022-2026’. Doel daarvan is de basiskennis op orde te brengen en te houden, nog meer opgavegericht samen te werken met partners en te werken aan een veerkrachtige crisisorganisatie.

Veiligheid rijkswegen

In 2021 nam de verkeersveiligheid op de rijkswegen toe. Het aantal dodelijke slachtoffers daalde ten opzichte van 2020: van 58 naar 45. Het negeren van rode kruisen leidde ook vorig jaar regelmatig tot levensgevaarlijke situaties op de weg. Rijkswaterstaat wil dat gedrag beteugelen: in 2021 schreven de RWS-weginspecteurs 5.824 bekeuringen uit voor dit vergrijp, 901 meer dan in 2020. Het aantal aanrijdingen met pijlwagens en botsabsorbers voor het beveiligen van incidenten en wegwerkzaamheden, nam toe: van 22 in 2020 naar 37 keer in 2021.

Duurzaam

Nederland staat voor grote opgaven op het gebied van klimaat, energie en circulaire economie. In 2021 behielden we bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) niveau 5 van de CO₂-Prestatieladder. De manier waarop we de uitstoot van CO₂ beperken bij de uitvoering van onze projecten is van het hoogste niveau. Duurzaamheid heeft dus een vaste plek gekregen in onze werkprocessen. Zo zetten we in 2021 nieuwe stappen naar het klimaatneutraal en circulair uitvoeren van onze projecten in 2030. Bij een onderhoudsproject aan de A13 hergebruikten we bijvoorbeeld materialen en produceerden we het asfalt onder lagere temperaturen. Ook zetten we op de Afsluitdijk een proeftuin op voor duurzame betonmengsels. Bovendien testen we maatregelen om zwerfafval op rivieroevers te verminderen. En in 2021 hebben we 5 locaties geselecteerd in ons areaal die we beschikbaar gaan stellen aan anderen voor het opwekken van duurzame energie.

Duurzaam aanbesteden

Rijkswaterstaat heeft volgens brancheorganisatie Bouwend Nederland in 2021 grote vooruitgang geboekt als het gaat om het gunnen op duurzaamheid. In 71% van de aanbestedingen werden gunningscriteria toegepast waarmee marktpartijen zich met hun duurzaamheidsaanpak konden onderscheiden. Hierdoor steeg Rijkswaterstaat in 2021 naar de 2^e plaats in de ranglijst van duurzaamste publieke aanbesteders.

Lees voor meer duurzaamheidsresultaten het Duurzaamheidsverslag IenW 2021.

Toekomstverkenning

Rijkswaterstaat heeft in juni 2021 een toekomstverkenning afgerond naar belangrijke ontwikkelingen in de samenleving. Met de uitkomsten van deze ‘Expeditie RWS2050’ heeft Rijkswaterstaat zijn organisatiekoers bijgesteld. In het ‘Kompas RWS’, dat in 2021 verscheen, krijgen klimaatadaptatie en de ruimtelijke ontwikkeling en inrichting van ons land bijzondere aandacht. Bovendien wil Rijkswaterstaat bij de aanpak van urgente maatschappelijke opgaven meer en beter opgavegericht met partners gaan samenwerken. Zie ook het hoofdstuk Buiten beter, binnen slagvaardig.

Samenwerken aan een vitale infrasector

In 2021 gaf Rijkswaterstaat samen met de markt en andere samenwerkingspartners al vorm en invulling aan de ambitie om meer en beter samen te werken. Met de veranderopgave ‘Op weg naar een vitale infrastructuur’ bereiden we ons voor op de grote, complexe productieopgave op het gebied van infrastructuur. Doel is te komen tot een infrasector die klimaatneutraal, klimaatbestendig en circulair werkt. Die de kansen pakt van digitalisering en de risico’s goed beheerst, zodat de sector ook in staat is om te innoveren en te investeren. De veranderingen vinden plaats in een samenwerkingsproces van experimenteren, leren, ontwikkelen en uitvoeren in de praktijk.

Resultaten
Deze aanpak wierp in 2021 al vruchten af. Zo wordt het tweefasenproces steeds breder toegepast. Opdrachtgever en opdrachtnemer winnen daarbij eerst samen informatie in over het project voordat ze het contract tekenen. Zo komen kosten en risico’s van een project al vroegtijdig in beeld. Daarnaast wordt de onderhoudsaanpak van objecten steeds vaker gebundeld in 1contract. Met deze ‘portfolioaanpak’ kan in meerdere opdrachten tegelijk kennis worden opgedaan en kunnen innovaties worden toegepast. Om in beeld te krijgen welke innovaties we samen met de markt willen ontwikkelen, is in 2021 ook een innovatieagenda ontwikkeld.