In het coronajaar 2021 werd nog eens extra duidelijk hoe belangrijk natuur is voor veel mensen. Rijkswaterstaat beheert het grootste oppervlak aan natuur in Nederland. Logisch dat we ook een belangrijke speler zijn als het gaat om natuurbehoud en -herstel.
Vooral ‘nat’
Het gebied dat Rijkswaterstaat beheert, bestaat vooral uit ’natte’ natuur. Denk aan de Noordzee, de Waddenzee, het IJsselmeer, de Deltawateren en de natuur in de uiterwaarden langs de grote rivieren. Daarnaast verzorgen we de ‘droge’ natuur in de ruim 18.000 ha aan wegbermen.
Waterkwaliteit en ecologie
Schoon en gezond water is van levensbelang voor mensen, dieren en planten. Daarom herstelt, beschermt en verbetert Rijkswaterstaat de ecologische waterkwaliteit en de natuur in de rijkswateren.
Trekvissen kunnen via een kier in de Haringvlietsluizen naar hun paaigebied
Op een kier
Rijkswaterstaat neemt allerlei maatregelen. Zo zetten we sinds 2019 de Haringvlietsluizen regelmatig op een kier. Hierdoor kunnen trekvissen als zalm, forel en paling vanuit zee via het Haringvliet stroomopwaarts de rivieren op zwemmen naar hun paaigebieden. Tot en met 2029 onderzoeken we hoe we de visintrek kunnen optimaliseren.
Het belang van zeegras
Zeegras is heel belangrijk voor het ecosysteem. Zeegras zorgt namelijk voor voedsel en biedt schuilplaatsen en nestelplaatsen aan vissen en vogels. In 2021 heeft Rijkswaterstaat 3 nieuwe zeegrasvelden in het Grevelingenmeer aangelegd. Eerder aangelegde proefvelden lieten zien dat aangeplant zeegras onder de juiste omstandigheden prima kan overleven. Sterker nog: het kan zichzelf op natuurlijke wijze uitbreiden! Daarom willen we behalve in het Grevelingenmeer ook zeegras planten in het Veerse Meer en in de Waddenzee.
Marker Wadden gereed
Waar dat kan werkt Rijkswaterstaat aan het creëren van nieuwe natuur. Het project Marker Wadden is daarvan een mooi voorbeeld. Dat project doen we samen met Natuurmonumenten. 10 jaar na de eerste plannen is de aanleg van de eerste 5 natuureilanden in het Markermeer in 2021 afgerond. Hier is een nieuw natuurlandschap ontstaan met slikken, duinen en rietmoeras. De waterkwaliteit wordt beter en de biodiversiteit in het Markermeer groeit.
10 jaar Zandmotor
Een ander voorbeeld van ‘bouwen met de natuur’ is de Zandmotor. Dit schiereiland voor de kust van het Zuid-Hollandse Monster is in 2011 aangelegd door het opspuiten van 21,5 miljoen m3 zand. Geheel volgens plan hebben wind en stroming het zand verspreid richting de duinen. Bovendien vormt zich hier een dynamisch natuur- en recreatiegebied.
Tiny Sea Forest
Aan de westkant van Grevelingen hebben schoolkinderen in oktober 2021 een Tiny Sea Forest aangelegd; het eerste onderwaterbos ter wereld. Een Tiny Forest is een dichtbegroeid bosje in de woonomgeving ter grootte van een tennisbaan waar scholen uit de buurt les krijgen over biodiversiteit en ecologie. Het idee van Instituut voor Natuureducatie (IVN) om bij de Grevelingen een onderwaterbos te maken is omarmd door Rijkswaterstaat (waterkwaliteitsbeheerder) en Staatsbosbeheer (grondeigenaar). Het zal wel nog wel vele jaren duren voordat het tot een bos is uitgegroeid.
Met bewoners en gebruikers kijken we naar een zo natuurlijk mogelijke inpassing van wegen
Inpassen en samenwerken
Werken aan wegen, dijken, bruggen, tunnels of sluizen heeft direct gevolgen voor de inrichting en de natuur van een gebied. In samenspraak met bewoners en gebruikers werken we aan wegen die zo natuurlijk mogelijk worden ingepast in de omgeving. Rijkswaterstaat legt bijvoorbeeld stukken weg verdiept aan. En in stedelijke gebieden verdwijnen drukke wegen in een tunnel. De Gaasperdammertunnel, die in 2020 is geopend, is daarvan een voorbeeld: een landtunnel in de A9 in Amsterdam-Zuidoost. Op het dak van die tunnel leggen we samen met bewoners een park aan dat de wijken Bijlmermeer en Gaasperdam met elkaar verbindt.
Natuurvriendelijke wegbermen
Ook de ruim 18.000 ha aan wegbermen die Rijkswaterstaat beheert, vormen een langgerekt natuurgebied. Ze herbergen 50% van de Nederlandse plantensoorten en 20% van de bedreigde plantensoorten. Door slim bermbeheer gaan de verkeerskundige functies en de natuurfunctie van de bermen hand in hand. Behalve ons werk aan meer biodiversiteit werken we ook aan meer natuurbeleving. Dat is goed zichtbaar aan de bijvriendelijke beplanting in de wegbermen langs de A6 bij Lelystad en de A5 bij Amsterdam-West.
Oversteekplaatsen voor dieren
Ook in ons ‘droge’ werkveld brengen we natuur terug waar deze eerder is verstoord. Zo leggen we al jaren op en onder snelwegen ecoducten en faunapassages aan: bruggen of tunnels voor dieren. Bij de verbreding van de A1-Oost tussen Rijssen en Azelo zijn in juli 2021 2 nieuwe streekoducten geopend: streekoduct Oxersteeg en streekoduct Wolves. Via deze natuurbruggen, een combinatie van een viaduct en ecoduct, kunnen dieren de snelweg oversteken. Dit betekent: toegang tot meer leefruimte met voedsel en schuilplaatsen én een grotere kans op het vinden van een geschikte partner.
