Buiten beter, binnen slagvaardig

Ondanks de hectiek die corona met zich meebracht, is het in 2020 ook gelukt om de blik gericht te houden op de kwesties die ons werk de komende jaren gaan beïnvloeden. De meest prangende daarvan is dat een groot deel van de infrastructuur in ons land het einde van haar technische levensduur nadert. Ook andere maatschappelijke ontwikkelingen vragen onze nadrukkelijke aandacht. Neem de klimaatverandering, de groeiende mobiliteit, de energietransitie en de digitalisering van de samenleving. Die ontwikkelingen stellen Rijkswaterstaat de komende decennia voor een grote, ingewikkelde opgave.

Focuspunten

Om goed voorbereid te zijn op ontwikkelingen in de samenleving, heeft het bestuur van Rijkswaterstaat focuspunten benoemd: 6 thema’s waarin Rijkswaterstaat zich verder wil ontwikkelen, bijvoorbeeld door te innoveren. Het gaat om de volgende thema’s: Verjongen, vernieuwen en verduurzamen, Duurzaamheid en leefomgeving, Data en informatievoorziening, Smart mobility, de Omgevingswet en Samenwerking.

Verjongen, vernieuwen en verduurzamen

Rijkswaterstaat heeft de komende jaren een grote onderhoudsopgave voor de boeg. Het in stand houden van de verouderende netwerken vraagt om een efficiënt, effectief en goed gecoördineerd assetmanagementproces. In 2020 heeft Rijkswaterstaat de verbeteringen in beeld gebracht die vanaf 2021 nodig zijn om de netwerken op het noodzakelijke kwaliteitsniveau te houden. De Tweede Kamer is op 17 december 2020 door de minister van Infrastructuur en Waterstaat geïnformeerd over dit meerjarige ontwikkelplan assetmanagement en over het extra budget dat nodig is voor de instandhoudingsopgave na 2023. 

Data en informatievoorziening

Het realiseren van de productie-opgave kan niet lukken zonder de kansen te benutten die ICT en data in deze tijd bieden. In 2020 is Rijkswaterstaat gestart met maatregelen om de kwaliteit, de toegang en het gebruik van data te verbeteren. Ook moderniseren en standaardiseren we onze hardware en software in tunnels, bruggen en sluizen, zoals in de gerenoveerde Wantijbrug. Met het uitvoeren van de i-Strategie 2.0 maken we informatievoorziening tot een integraal onderdeel van het werk van Rijkswaterstaat.

Duurzaamheid en leefomgeving

Nederland staat voor grote opgaven op het gebied van klimaat, energie en circulariteit. Rijkswaterstaat heeft de ambitie om in 2030 zelf zijn energie op te wekken, gestopt te zijn met de uitstoot van CO₂ en zo min mogelijk primaire grondstoffen en bestaande materialen te gebruiken. Sinds 2020 vragen we bij het uitbesteden van werk aan de markt structureel om duurzame oplossingen om dit te kunnen bereiken. Meer informatie over de duurzaamheidsresultaten van Rijkswaterstaat vind je in het Duurzaamheidsverslag IenW 2020.

Omgevingswet

Samen met burgers en samenwerkingspartners werken we aan wegen, waterwegen en waterkeringen die goed zijn ingepast in hun omgeving. Participatie en partnerschap worden daarbij steeds belangrijker. De Omgevingswet, die in januari 2022 in werking treedt, is daarvoor de leidraad. Ook in 2020 leerden we in de praktijk al werken in ‘de geest’ van deze wet. Bijvoorbeeld bij de Provinciale Omgevingsvisie van Utrecht. Daar werkten we met 7 waterpartners samen aan het ambitiedocument over water en klimaat voor de provincie Utrecht. 

Smart mobility

Vlotte, veilige, duurzame mobiliteit van deur tot deur vraagt om nieuwe oplossingen. Met het ontwikkelen en toepassen van smart mobility wil Rijkswaterstaat de wegen nog beter benutten, weggebruikers beter bedienen en de CO₂-uitstoot terugdringen. In 2020 zette Rijkswaterstaat in op innovaties op het gebied van data, gebruiker en gedrag, infrastructuur en vaartuigen. Ook stimuleren we constant de samenwerking en een andere manier van denken binnen de mobiliteit- en automobielsector.

Samenwerken aan een vitale infrasector 

In 2020 werkte Rijkswaterstaat, samen met de markt, door aan een veranderopgave onder de titel ‘Op weg naar een vitale infrasector’. Het plan van aanpak daarvoor is in maart 2020 aan de Tweede Kamer gestuurd door de minister van Infrastructuur en Waterstaat. Het doel ervan is een transitie op gang te brengen naar een marktsector die in staat is de grote, complexe toekomstige opgave op het gebied van infrastructuur aan te kunnen. Sleutelbegrippen daarbij zijn: inspelen op de effecten van klimaatverandering voor ons werk, circulair werken, beter profiteren van innovaties en nieuwe technologie, beter samenwerken en risico’s beter verdelen en beheersen.

We richten ons daarbij niet alleen op de actuele productie, maar ook op ‘samen uitproberen’ in de praktijk. Zo stimuleren we kennisontwikkeling en innovatie bij zowel Rijkswaterstaat als de markt. De tweefasenaanpak is daarvan een voorbeeld. Bij de A12-IJsselbruggen worden de kosteninschatting en de aanbesteding van het project in twee fasen opgedeeld. Dat maakt het inschatten van kosten en risico’s voorspelbaarder. Bij sluizen in Zeeland doen we ervaring op met een zogenoemde portfolio-aanpak. Daarbij bundelen we projecten. Zo kan een bouwbedrijf de lessen uit het ene project toepassen bij het volgende. Dat versnelt innovatie. Lees hier meer over deze transitie.

Interne samenwerking

Binnen de eigen organisatie staat Rijkswaterstaat voor de opgave om het dagelijkse operationele werk draaiend te houden, dat werk te verbeteren en innovaties in het werk door te voeren die verband houden met de focuspunten. Ook werken we aan het krijgen van meer zicht op de buitenwereld: op de wensen van infragebruikers, de politiek, het (lokale) bestuur, de samenleving en onze samenwerkingspartners. 

We kijken ook hoe we ons werk eenvoudiger kunnen organiseren en meer kunnen uniformeren. De 7 regionale organisatieonderdelen van Rijkswaterstaat werken daar samen aan onder de noemers ‘Buiten Beter’ en ‘7=1’. En onder de werktitel ‘De Werf’ bundelen 3 op infra en ICT gerichte organisatieonderdelen sinds 2020 hun krachten om buiten beter te kunnen presteren.

Leiderschapstraject

Managers hebben een voortrekkersrol in de organisatieontwikkeling van Rijkswaterstaat. Daarom hebben we in 2020 een leiderschapsontwikkelingstraject opgezet. Het beoogde effect van dit traject is dat medewerkers de opgave voor de buitenwereld vooropstellen in hun denken en handelen, dat ze een heldere, begrijpelijke sturing ervaren en dat ze optimaal in staat zijn om met hun werk bij te dragen aan de behoeften van de samenleving.

Expeditie RWS 2050

De maatschappij zal blijven veranderen. Met Expeditie RWS2050 heeft Rijkswaterstaat in 2019 en 2020 verkend welke thema’s de toekomst kunnen gaan bepalen. In vele gesprekken met interne en externe partijen zijn boeiende nieuwe inzichten verzameld over ontwikkelingen die variëren van klimaatverandering tot de landbouwtransitie en technologische ontwikkelingen. Met de uitkomsten van RWS2050 is de organisatie nu aan de slag: Hoe kunnen we hier het beste op reageren? Welke kansen gaan zich voordoen om ons werk beter en robuuster uit te voeren? De scenario’s vind je, samen met de trends en gesprekken met anderen, in de publicatie Expeditie RWS2050: Trends | Gesprekken | Scenario's.

Personeelsmobiliteit

Ondanks de schaarste op de arbeidsmarkt zijn in 2020 de vacatures bij Rijkswaterstaat goed vervuld. Het lukte opnieuw om voldoende talent te laten doorstromen of van buiten aan te trekken. Het is ons gelukt om in dit coronajaar zelfs 1.700 vacatures vervuld te krijgen. In de top van de organisatie is de verhouding man-vrouw inmiddels gelijk. En het blijkt dat vrouwen bij Rijkswaterstaat in gelijke functies even veel verdienen als hun mannelijke collega’s. Dat klinkt logisch, maar blijkt nog lang niet overal binnen de overheid het geval te zijn.

Rijkswaterstaat investeert stevig in talentontwikkeling. Dat moet de personeelsuitstroom opvangen die in de komende jaren als gevolg van de vergrijzing zal optreden. In 2020 hebben we ons ook flink ingezet voor een gevarieerder personeelsbestand. Dit heeft geresulteerd in een groter aandeel jonge medewerkers en medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt. Daarnaast is de diversiteit op het gebied van leeftijd, gender en etniciteit toegenomen.