Het vak van fruitteler Simon Oostveen kent tijdens droge zomers flinke risico’s. Wanneer zijn 110 hectare aan appel-, peren- en kersenbomen onvoldoende water krijgt, kan zomaar de hele jaaroogst mislukken. Gelukkig kon hij in de hete zomermaanden van 2022 rekenen op zijn eigen innovatieve technieken én de maatregelen van waterschap Rivierenland en Rijkswaterstaat.
Simon zit al ruim 40 jaar in het vak en geniet nog iedere dag van het werk op zijn bedrijf. Van het verzorgen van de boomgaarden tot aan het oogsten, koelen en verkopen van het fruit. Hij maakt daarbij dankbaar gebruik van wat de natuur hem geeft. Regent het, dan ziet hij zijn gewassen mooi groeien. En schijnt het zonnetje, dan is het heerlijk om buiten bezig te zijn.
Helaas komt het de laatste jaren steeds vaker voor dat de natuur tégen de fruittelers werkt. Ook in 2022. Want hoe lekker dat werken in de zon ook is, het wordt vervelend als het in de zomer te lang droog blijft. Vooral juli en augustus waren extreem, met gemiddeld maar 23 mm neerslag per maand.
‘Je zag iedere dag opnieuw hoe moeilijk de gewassen het hadden’
Water pompen
‘Gelukkig woon en werk ik in de Betuwe, dicht bij meerdere aanvoersloten’, vertelt Simon. ‘Met pompen kan ik daar het hele jaar door water uit halen, waarmee ik de fruitbomen kan bedruppelen of beregenen. Maar helaas heeft niet iedereen deze mogelijkheid.’ Bij telers die geen pompen of innovatieve beregeningssystemen tot hun beschikking hadden, kwam het deze zomer dan ook voor dat hun fruit verbrandde. Dat het veel te klein bleef. Of dat het noodrijp werd, wat inhoudt dat een teler zijn oogst versneld moet verkopen en niet kan opslaan voor later in het jaar. ‘Dat gaat allemaal gepaard met kwaliteitsverlies en dus geldverlies. Het is vervelend om daarna met een financiële achterstand je nieuwe seizoen te moeten beginnen.’
Dat Simon ook na deze droge maanden een goede oogst had, betekent overigens niet dat hij het rustig had. ‘Ik kan me niet herinneren dat ik ooit zoveel water heb moeten geven in een jaar’, blikt hij terug. ‘Je zag iedere dag opnieuw hoe moeilijk de gewassen het hadden. Hoe erg ze snakten naar verkoeling. Gelukkig kon ik ze dat geven, maar het continu pompen was niet kosteloos. Dus in die zin heb ook ik last gehad van de droogte, ondanks het beschikbare water.’
‘We moeten het water dat er is behouden en beschermen’
Contact met het waterschap
Ook de aanvoersloten dicht bij Simons bedrijf boden niet eindeloos water. Enerzijds omdat er natuurlijk water werd weggepompt, anderzijds omdat de hitte het verdampte. Toch hoefde Simon zich geen zorgen te maken. Na de vorige periode van extreme droogte in 2018, hebben hij en zijn collega’s in de buurt actief contact met zijn waterschap. Die staan op hun beurt weer in contact met Rijkswaterstaat. ‘Via een groepsapp kunnen we met elkaar communiceren over hoe het met onze gewassen gaat en of er voldoende water in de rivieren zit om te pompen. Is dat niet zo, dan regelt het waterschap met Rijkswaterstaat dat er meer water uit de Nederrijn naar het gebied stroomt. Ideaal.’
De kans dat klimaatverandering ervoor zorgt dat zomers de komende jaren ook zo droog worden, of misschien nog wel droger, acht Simon groot. Maar de teler houdt naast zijn gewassen ook zijn hoofd koel. ‘Agrariërs passen zich al eeuwenlang aan de weersomstandigheden aan. Gelukkig krijgen we er tegenwoordig hulp bij. Zo vinden we altijd manieren om met de natuur om te gaan. Ook in de toekomst.’
De rol van Rijkswaterstaat
Bas Boterman, informatiecoördinator waterverdeling bij Rijkswaterstaat
‘Droogte is een uitdaging waarbij samenwerking essentieel is om tot een oplossing te komen. We moeten het water dat er is behouden en beschermen, maar ook eerlijk zien te verdelen tussen de partijen die het nodig hebben. Op zo’n manier dat het zo min mogelijk schade oplevert voor mens en natuur. Dat is ons in 2022 gelukt. Onze waterkeringen bleven goed beschermd, er waren geen drinkwatertekorten en we konden kwetsbare natuurgebieden van voldoende water voorzien.
We namen maatregelen op basis van de verdringingsreeks, waarbij we beginnen met water te besparen in sectoren waar de maatschappelijke gevolgen van minder water het kleinst zijn. Voor telers als Simon hielden we voldoende water beschikbaar in de sloten, omdat we hier met een klein beetje water een kostbare oogst konden beschermen. Bovendien ging dit extra water niet ten koste van het beschikbare water voor andere sectoren. Maar hier stond bijvoorbeeld wel tegenover dat boeren zich moesten houden aan beregeningsverboden en schippers er last van hadden dat sluizen minder vaak werden geschut.
We hebben in onze aanpak veel geleerd van de droogte van 2018. Toen zagen we voor het eerst hoe kwetsbaar Nederland is bij watertekorten. Simon kaartte al aan dat het contact met het waterschap vanaf toen is verbeterd. Ook wij hebben sindsdien in de zomer nog kortere lijntjes met de waterschappen. En met het KNMI, het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, provincies, drinkwaterbedrijven en de scheepvaart. Continu bekijken we samen hoeveel water beschikbaar is en waar de noodzaak het hoogst is. Zo kunnen we blijven zorgen voor de veiligheid en leefbaarheid van het land.’
