Water is van levensbelang voor ons land. Zowel een teveel als een tekort kan lastig en zelfs levensbedreigend zijn. Bij Rijkswaterstaat werken we dagelijks aan waterveiligheid en voldoende schoon water. Bovendien investeren we in een ecologisch gezond watersysteem in een klimaatbestendig ingericht land.
De Rijn bereikte zelfs de laagst gemeten waterstand ooit
Het jaar 2022 gaat de boeken in als extreem warm en droog. Al op 1 april, de dag waarop het droogteseizoen officieel begint, stond het water in de Rijn opvallend laag. Vanaf 13 juli dreigde een nationaal watertekort en vanaf 3 augustus hadden we dat ook. Ruim 2 weken later, op 18 augustus, bereikte de Rijn zelfs de laagst gemeten waterstand ooit.
Akkerbouwers mochten in augustus hun gewassen niet langer onbeperkt besproeien en binnenvaartschepen konden niet meer onbelemmerd varen. Daarvoor stond op sommige vaarwegen het water simpelweg te laag. Daarnaast werd de natuur op veel plekken geraakt door gebrek aan zoetwater. Wil je weten hoe fruitteler Simon met de droogte in 2022 omging? Lees het in dit artikel.
Tijdig goed gevuld met een grote zoetwater-voorraad
Slim water verdelen
De waterbeheerders en drinkwaterbedrijven werkten in het hele land samen aan het beheersen van de situatie. Gelukkig was van gebrek aan drinkwater geen sprake. Het waterpeil van het IJsselmeer, ‘onze nationale regenton’, en het Markermeer waren tijdig goed gevuld met een grote zoetwatervoorraad van zo’n 100 miljoen m3. Het managementteam Watertekorten nam besluiten over het doorvoeren en doorsluizen van dat water. Met tijdelijke pompinstallaties en sluizen is water verdeeld over de omliggende gebieden. Ook zijn schutbeperkingen voor sluizen ingesteld om water beter vast te houden en de vaarweg op diepte te houden voor de scheepvaart.
Terug naar normaal
Door regenval was vanaf 21 september niet langer sprake van een watertekort. En vanaf 29 september was al voldoende regen gevallen om terug te gaan naar normaal waterbeheer. Hinder voor de scheepvaart en de landbouw nam snel af. Wel bleven maatregelen om verzilting tegen te gaan of om wateren door te spoelen tegen blauwalgen nog even van kracht. Op sommige drogere plekken in het oosten en zuiden van het land bleef nog enige tijd een sproeiverbod van kracht.
Klimaat
Dat het weer grilliger wordt, merken we niet alleen aan de droogte. Overvloedige regen en grote stormen komen ook steeds vaker voor. Zo trok op 31 januari storm Corrie over ons land. En halverwege februari volgden nog eens 3 stormen elkaar binnen 4 dagen op: Dudley, Eunice en Franklin. Eunice, die op 18 februari over de Noordzee en de kustprovincies raasde, staat zelfs in de top 3 van de zwaarste stormen in ruim 50 jaar. Bij Delfzijl was de waterstand toen bijvoorbeeld 2 m hoger dan normaal. De dijken kunnen dit soort waterstanden gelukkig goed weerstaan. Ze zijn namelijk ontworpen voor veel hogere waterstanden, al komen die maar eens per 1.000 jaar voor.
Stormvloedkeringen onderhouden
Tijdens de stormen in januari en februari 2022 sloten ook bijna alle stormvloedkeringen 1 of meerdere keren. Dat leverde geen problemen op. De stormvloedkeringen worden dan ook goed onderhouden. Zo vervingen we in de zomer van 2022 na ruim 20 jaar het beslis- en besturingssysteem van de stormvloedkering Ramspol bij Kampen en vernieuwden we het besturingssysteem van de Oosterscheldekering. Aan het begin van ieder stormseizoen testen we de techniek van onze stormvloedkeringen en het sluitingsproces.
Pannerdensch Kanaal
In 2021 merkten we het nog in Limburg: via de grote rivieren komen soms grote hoeveelheden water ons land binnen. Kribben kunnen de waterafvoer in de weg zitten. Die voeren namelijk het rivierwater af, maar ze stuwen het water ook op bij hoogwater. Op 17 oktober 2022 startte Rijkswaterstaat daarom met het verlagen van 35 kribben en 5 oevers langs het Pannerdensch Kanaal. Door de verlaging zal het rivierwater in het rivierengebied bij hoge waterstanden beter doorstromen. Dat maakt de omgeving waterveiliger voor 2 miljoen inwoners.
Deltaprogramma
Om Nederland te beschermen tegen het water, werken we samen met de waterschappen aan stevige dijken, duinen en stormvloedkeringen. Al die waterkeringen moeten namelijk voldoen aan de nieuwste veiligheidsnormen. Tot en met 2050 werken Rijkswaterstaat en waterschappen onder de vlag van het Hoogwaterbeschermingsprogramma aan het versterken van ongeveer 1.500 km aan dijken en 400 sluizen en gemalen. Sinds de start van het HWBP in 2014 tot en met eind 2022 is in totaal 195,6 km dijk veilig verklaard, waarvan ruim 43 km ook echt is versterkt. Daarvan is in 2022 is 39 km dijk waterveilig verklaard, waarvan 7 km is versterkt.
Kustbescherming
Ook het zand langs onze kust beschermt ons land tegen overstromingen door de zee. Maar wind, golven en stroming nemen voortdurend zand mee. Jaarlijks spuiten we daarom zand op onze kustlijn, dat dient als een nieuwe, natuurlijke slijtlaag. In 2022 suppleerden we 11,17 miljoen m3 zand: bijna 8 keer een hoeveelheid die past in voetbalstadion de Kuip in Rotterdam. We monitoren onze kust nauwlettend, zodat we op tijd weten waar we het zand moeten opspuiten.
Vervangen en renoveren
De komende decennia is een fors deel van onze infrastructuur toe aan groot onderhoud of vervanging. Dat geldt ook voor de waterkeringen. Waar het kan, maken we deze al tijdens de opknapbeurt duurzamer en klaar voor de toekomst.
Het werk aan de Afsluitdijk is een voorbeeld van duurzaam en innovatief renoveren van infrastructuur. De dijk wordt hoger en krijgt een nieuwe toplaag van 75.000 hypermoderne blokken die elk zo’n 6.500 kg wegen. De blokken breken de golven als het hard stormt. Ook krijgt de dijk een nieuwe keersluis bij Kornwerderzand en nieuwe, krachtige pompgemalen en spuisluizen. Eind 2025 is het project naar verwachting klaar.
