‘Samen aan de bak voor de grootste onderhoudsopgave ooit’

Complexe en veelzijdige opgave

‘Het onderwerp Vervanging en Renovatie kon niet ontbreken op de agenda van de Marktdag’, begint Jan Slager, directeur Vervanging en Renovatie bij Rijkswaterstaat. ‘Het leeft enorm. Niet alleen bij ons, maar ook in de markt.’ Dat blijkt, want aannemers, ingenieurs, IT’ers en andere opdrachtnemers kwamen massaal opdagen voor de workshop die Slager aftrapte. ‘Ik wil nogmaals benadrukken hoe omvangrijk en ingewikkeld deze opgave is’, vertelt Slager. ‘Om te beginnen gaat het om een enorme diversiteit aan kunstwerken in het droge én natte areaal. Variërend van bruggen, wegfunderingen en geluidsschermen tot sluizencomplexen en tunnels. Bovendien beslaat de opgave verschillende netwerken en regio’s én brengt het werk enorm veel disciplines en activiteiten samen. Denk aan inspecties, ontwerpen, testen en bouwlogistiek. De werkzaamheden variëren ook nog eens in omvang en complexiteit. Van relatief eenvoudige renovaties van installaties tot complete bruggen die we moeten vervangen. Ik ben benieuwd hoe scherp dit bij marktpartijen op het netvlies staat.’

Werk voor tientallen jaren

Hoe groot de opgave is, bleek ook toen Slager de zaal inzicht gaf in de kosten die gemoeid gaan met de opgave. ‘Die cijfers laat ik altijd graag zien, omdat ze een goed beeld geven van de impact en hoe de opgave zich de komende jaren ontwikkelt. In 2020 verwachten we zo’n 300 miljoen euro uit te geven aan vervanging en renovatie.’ De uitvoering van de onderhoudsopgave verloopt in tranches. Op dit moment zijn tranche 1 tot en met 3 in uitvoering en tranche 4 komt eraan. Slager: ‘Die tranche is net zo groot als de eerste 3 samen. We praten dan over zo’n 40 projecten, meer dan 130 objecten en een verwacht budget van zo’n € 1,5 miljard. De komende tientallen jaren zal deze opgave voor een continue werkstroom zorgen, náást de reguliere onderhouds- en aanlegopgave.’

Onderhoud benaderen als nieuwbouw

De samenwerking met de markt is cruciaal voor het welslagen van de opgave. Ook vraagt de vervanging en renovatie om een andere werkwijze. Wim Anemaat, directeur Programma’s, Projecten en Onderhoud licht toe: ‘We gaan onderhoud eigenlijk uitvoeren volgens dezelfde aanpak die we hanteren bij een nieuw werk. We starten met een inspectie en bepalen wat er moet gebeuren en hoe urgent het onderhoud is. Vervolgens moeten we een bijpassende technisch oplossing bedenken en realiseren. Daarbij moeten we allerlei knopen doorhakken. Komt er bijvoorbeeld wel of geen planfase en kiezen we ervoor een object te renoveren of te vervangen?’ Over de aanpak heeft Rijkswaterstaat ideeën, maar Anemaat benadrukt dat die eerst worden getoetst bij de markt. ‘De tijd dat er in de aanbestedingsfase een doortimmerd plan lag en we volstonden met het uitvragen van specifieke oplossingen, ligt in het verleden. We werken nu meer samen met de markt aan een oplossing.’

Belangrijke hoofdbrekens

Die open samenwerking houdt Rijkswaterstaat ook aan bij de planning van de complete vervangings- en renovatieopgave. Anemaat: 'Deze omvangrijke klus stelt ons voor uitdagingen die we niet alleen het hoofd kunnen bieden. Vroegtijdig overleg met de markt is cruciaal. We grijpen elke kans aan om dat gesprek te voeren. De Marktdag is daarvoor een uitgelezen moment.’ Hij benadrukt dat hij de workshop tijdens de Marktdag wil benutten om de discussie over de belangrijkste hoofdbrekens aan te zwengelen. ‘Hoe organiseren we structureel een kortcyclische werkwijze om actuele problemen en calamiteiten op te lossen, zoals bij de Merwedebrug? Op welke manier zetten we kennis en capaciteit slim in? Hoe komen we tot nieuwe materialen, technieken en werkwijzen om de opgave zo goedkoop, duurzaam, efficiënt en met zo min mogelijk hinder te realiseren en objecten tegelijkertijd toekomstbestendig te maken? Natuurlijk hebben we onze ideeën, maar die leggen we graag eerst voor aan de markt. Zo kunnen wij wel een bepaalde volgorde bedenken waarin we objecten aanpakken, maar waarschijnlijk hebben opdrachtnemers en andere wegbeheerders daar ook zo hun ideeën over. Die kunnen heel waardevol zijn om bijvoorbeeld de overlast voor verkeer beperken of ervoor te zorgen dat we technieken die voor de ene klus worden ontwikkeld kunnen kopiëren bij andere opdrachten.’

Open discussie

Een verstandige aanpak, zo bleek tijdens de workshop. Slager: ‘Marktpartijen zien genoeg kansen in de maakbaarheid van deze opgave, maar tegelijkertijd denken ze dat ons inkoopbeleid dit in de weg staat. Natuurlijk hebben we te maken met wettelijke kaders, maar er is echt genoeg ruimte om onze samenwerking zelf vorm te geven. Kortom: de reacties uit de zaal nodigen echt uit tot een verdere verdieping.’ Ook Anemaat is blij met uitkomsten van de workshop. ‘Ik hoopte vooral op een open discussie om de belangrijkste uitdagingen nogmaals op de agenda te zetten. Dat is gelukt. Kleine bureaus en startups hebben veel ideeën en toepassingen die ze morgen – bij wijze van spreken – al toe kunnen lichten. Dat is natuurlijk goed nieuws. Verder werd opnieuw duidelijk dat aannemers en ingenieurs erg gecharmeerd zijn van onze insteek om ze zeer vroeg bij projecten te betrekken. Daarbij drukten ze ons wel op het hart om niet alleen aan de realisatie te denken, maar ook te zorgen voor een meerjarig bestuurlijk commitment voor de duurzaamheidsdoelstellingen. En om niet alleen de "voor de hand liggende" partijen uit te nodigen, maar ook out-of-the-box te durven denken, omdat we alleen dan tot de vernieuwde aanpak komen die nodig is.’

Overleggen buiten projecten

Vanzelfsprekend blijft het niet bij de gesprekken op de Marktdag benadrukt Anemaat. ‘Deze discussies blijven we komende maanden en jaren met de markt voeren. Het liefst buiten projecten, zodat we niet gehinderd worden door financiële kwesties of andere contractuele zaken. De volgende stap is dat we de ideeën die we op hoofdlijnen met elkaar delen verder uitwerken, onder andere over de werkwijze, de capaciteit en het delen van kennis en data. Daarvoor organiseren we komende tijd verschillende vervolgsessies. Ik hoop dat de markt daar in groten getale en in de volle breedte aanschuift. Want samen kunnen we de meest ambitieuze opdracht ooit klaren.’