Het Ketenspel Marktvisie is een rollenspel waarbij de deelnemers in de huid van een andere ketenpartner kruipen. Zij krijgen daardoor inzicht in de beleving, mening, belangen en opvattingen van de andere ketenpartners. Zo leren ze hoe zij beter met elkaar kunnen samenwerken, kennen na afloop de eigen toegevoegde waarde en kunnen dan eventueel de eigen positionering heroverwegen. Onlangs speelden medewerkers van Rijkswaterstaat, bouwers en ingenieurs het ketenspel met elkaar. Daaruit is naar voren gekomen dat de onderlinge verwachtingen, bijvoorbeeld over de rol van Rijkswaterstaat, niet altijd overeenkomen. Betere integratie in de keten en het wegnemen van de knip, de overgangen tussen de projectfasen, zijn veelgehoorde oplossingen deze dag.
Bart Buchholtz, senior assetmanager Rijkswaterstaat West-Nederland Zuid, hoeft na afloop van het ketenspel niet lang na te denken welke bijdrage hij zelf gaat leveren aan de nieuwe samenwerking in de keten. ‘Ik ga op zoek naar de ingenieursdiensten. Samen met hen snap ik de brug die ik onder mijn hoede heb volledig. Ik heb zicht op het gebruik van de brug en weet hoe de brug zich nu gedraagt. De ingenieurs weten hoe de brug technisch in elkaar zit en dus hoe de brug zich in de toekomst gaat gedragen.’ Met een knipoog: ‘Iedereen heeft recht op een stukje beheer.’
Wat is het Ketenspel Marktvisie?
De afgelopen jaren heeft de markt van bouw- en infraprojecten te maken gehad met grote veranderingen. Toenemende concurrentie en de vraag om voortdurende vernieuwing zet de relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer onder druk, evenals de ruimte om in innovatie te investeren. Het was voor Erik van Jaarsveld van Arcadis, Martijn Scheijde van Bureau de Bont, Otto Schepers van Witteveen+Bos en Remco Hofstede van Sweco aanleiding om het Ketenspel Marktvisie te ontwikkelen, nu 2 jaar geleden. Eerder dit jaar speelden ProRail-adviseurs en spoor- en civiele bouwers het ketenspel met elkaar. Het spel is bedacht door de werkgroep Marktvisie van NLingenieurs en is bedoeld voor alle spelers in de keten. Het spelmateriaal (sheets en draaiboek) is voor iedereen beschikbaar.
Rollenspel
Nieuw inzicht over de eigen bijdrage aan de keten is een van de doelen waar de bedenkers van het Ketenspel Marktvisie op mikken. Het ketenspel is daarom opgezet als een rollenspel, waarbij iedere deelnemer een andere rol krijgt dan hij of zij heeft in het dagelijks leven. Zo wordt de ingenieur voor even beheerder, de beheerder wordt aannemer, en de aannemer wordt op zijn beurt projectmanager of ingenieur. Vanuit die rol gaat iedere deelnemer ‘stickeren’; elke ketenpartner geeft door middel van stickers aan wat volgens hem zijn of haar toegevoegde waarde is in de bouwketen, van probleemdefinitie en verkenning, tot gebruik, beheer & onderhoud en vervanging. Zowel in de huidige als in de toekomstige situatie. De markt van bouw- en infraprojecten heeft immers te maken met grote veranderingen, zowel in de eigen organisaties, als in de maatschappelijke opgaven die vragen om voortdurende innovatie.
Zelfreflectie
Minstens zo belangrijk als het stickeren is de onderlinge dialoog en reflectie naar aanleiding van de gemaakte keuzes. Dat ondervindt ook Ingeborg Ligtenberg, in het dagelijks leven portfoliomanager bij Rijkswaterstaat. Zo zet het beeld dat de andere ketenpartners hebben over Rijkswaterstaat, haar aan het denken over hoe de rol van projectmanager vanuit wordt ingevuld. ‘De projectmanager heeft ook toegevoegde waarde aan de voorkant en zou meer betrokken moeten worden bij de allereerste fase van het project, de probleemdefinitie. Dat is nu niet zo. Dat bevestigt voor mij wel het bestaande beeld dat projectteamrollen vanuit Rijkswaterstaat in een aantal gevallen nogal autonoom worden ingevuld en daarmee soms los opereren van de organisatie.’
Voor Peter Kanninga, directeur infra bij Ballast Nedam, biedt het ketenspel direct aanknopingspunten om oplossingsgericht na te denken over concurrentie en samenwerking bij de bouwers. ‘Ons dilemma is: Hoe zorg je ervoor dat de markt haar kennis meer gaat inbrengen aan de voorkant? We moeten een model bedenken om de meerwaarde hiervan ook voor de bouwer te borgen. Dat kan bijvoorbeeld in een alliantieachtig verband. Innovaties krijg je pas echt van de grond als deze over meerdere projecten heen toepasbaar zijn.’
Disruptie
Nieuwe inzichten over de keten an sich worden er ook opgedaan. Zo geeft het ketenspel Rick van der Wielen, manager projecten Dura Vermeer, inspiratie om op een heel andere manier naar de hele keten te kijken. ‘Wat ik vanmiddag heel vaak hoor is: Haal die hokjes nou eens weg, tussen de fasen, tussen de partijen.' Daarmee is het ketenspel ook een onderzoek naar ketenvernieuwing. Dit beaamt ook Erik van Jaarsveld, marktsectorleider Arcadis en medebedenker van het spel: ‘Het probleem zit in de knip; in de overgangen tussen de fasen zouden de verschillende partners een tijdje met elkaar mee op moeten lopen. Dan word je meteen een beetje mede-eigenaar, en is de kans dat je je gaat afzetten tegen besluiten ook kleiner.’
Carlita Vis, innovatiemanager Royal HaskoningDHV, gaat nog een stap verder en pleit zelfs voor disruptie van de keten. Te beginnen bij de ingenieurs: ‘Wij zijn als ingenieur in alle fasen actief. We moeten af van het losse projectdenken en moeten echt vanuit de integrale opgave gaan denken, óver de fasen heen. We houden elkaar gevangen in dit systeem.’ Dit houdt ook in dat ingenieurs risicodragend zouden moeten worden. Ze vervolgt: ‘De faalkosten in projecten moeten zwaar naar beneden. We willen daarom nieuwe businessmodellen ontwikkelen, met cocreatie. Dit is in sommige branches al heel gebruikelijk, daar spreken we over ecosystemen.’
Welke bijdrage kan ik leveren?
Na een middag lang nadenken, discussiëren en stickeren, spitst spelleider en medebedenker van het spel Martijn Scheijde de opbrengsten van de middag concreet toe op de vraag: Wat haal jij eruit? Voor de eigen branche, het eigen bedrijf, het eigen project, de eigen persoon. En dus op de vraag: wat ga jij morgen anders doen? Ingeborg Ligtenberg heeft als Rijkswaterstater een stellig voornemen: ‘Iedereen in de keten denkt dat we veel bijdragen, maar dat is niet zo. Onze rol is kleiner dan ons wordt toebedeeld. We moeten echt een grotere rol pakken bij de beheerder dan we tot nu toe doen.’ Ook Robert Westrik (Adviesgroepmanager Wegen Antea Group) weet precies wat hij vanaf nu anders gaat doen: ‘Ik ga bewust kiezen voor meer projecten met kansen voor ketenintegratie. Want wat leer je nou van samenwerken en hoe enthousiasmeer je je medewerkers, als je eerst een goede samenwerking hebt in een project en daarna weer bakkeleit over elk detail?’
Carlita Vis sluit af vanuit een meer visionair perspectief: ‘Voor de Vervangings- en Renovatieopgave hebben we een ander proces nodig. We moeten af van het projectgerichte denken met begin & eind en een vaste scope. Vervanging en Renovatie is een heel cyclisch proces: onderweg wordt pas duidelijk waar het echt om gaat. Een andere keten is daarom hard nodig. Daarom is dit spel zo leuk; het kan een boost geven om die disruptie in de keten te bewerkstelligen om het samen echt anders te doen.’
