Gebiedsgericht werken raakt steeds meer in zwang bij Rijkswaterstaat. Mieke den Bakker, senior Adviseur Ruimtelijke Ontwikkeling bij Rijkswaterstaat, onderzocht samen met Movares 20 projecten. Hoe werkt het? En hoe kan de aanpak nog verder verbeteren? “Projecten van Rijkswaterstaat brengen behoorlijk wat energie in een gebied. En dat biedt kansen,” stelt Mieke. “In het onderzoek keken we naar de succesfactoren.” 

Mieke merkt dat het onderzoek bij Rijkswaterstaat in de belangstelling staat. “Je ziet een kanteling. Niet dat gebiedsgericht werken nieuw is, maar de aandacht neemt toe. Deels vanuit de maatschappelijke verantwoordelijkheid als overheid en daarnaast vanuit de intrinsieke motivatie van mensen om een gebied meerwaarde te geven.  De aanpak is bovendien nodig om eigen projecten, die doorgaans een grote ruimtelijke impact hebben, te kunnen realiseren.”

Drijfveer voor ruimtelijke ontwikkelingen

Projecten van Rijkswaterstaat lenen zich goed voor een gebiedsgerichte aanpak blijkt uit het onderzoek. Gebiedspartners zien namelijk in de grote ruimtelijke impact van de projecten kansen om aan te haken. Een behoefte die volgens Mieke alleen maar groter wordt door urgente opgaven zoals klimaat, energie- en landbouwtransitie en wonen. “De beschikbare ruimte is schaars, waardoor opgaven wel gecombineerd móeten worden. Ook sluit gebiedsgericht werken goed aan bij de Omgevingswet.” 

Integrale projectsturing

In het onderzoek ‘Gebiedsgericht werken binnen projecten van Rijkswaterstaat’ deden 20 projecten mee. Projectteams blijken heel positief over het succes van gebiedsgericht werken. Wel noemen zij ook de spanning tussen de maatschappelijk opgave versus de concrete opdracht en projectsturing. Zo spreken het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en Rijkswaterstaat samen af hoe beheer, aanleg en onderhoud van de netwerken past binnen de driehoek prestaties, risico’s en kosten. “Dat betekent dat programmering van opgaven binnen deze afspraken moet passen. Soms wordt dat  als beperkend ervaren, omdat sommige maatregelen niet altijd binnen die driehoek passen. Denk bijvoorbeeld aan maatregelen voor ruimtelijke kwaliteit,” stelt Mieke. Haar tip is daarom: “Zorg voor een integrale projectsturing, waarbinnen nog ruimte is voor zowel omgevingsmanagement als assetmanagement. Op die manier borg je de ruimte voor maatschappelijke doelen in het gebied.” 

Omslag in denken 

Rijkswaterstaat mag wat haar betreft nog meer buiten eigen assets kijken en zich ook richten op kansen. “Je zou het moeten omdraaien: Wat is het risico als we het gebied niet centraal stellen? En welke gevolgen heeft het voor de kosten en planning als de sectorale scope leidend is? Dat is een omslag in denken.” De gebiedsgerichte aanpak begint volgens haar al bij de scope, waarin een gebiedsanalyse nét zo belangrijk zou moeten zijn als de technische en functionele analyse bij het bepalen van de scope. “Als je aan de voorkant weet wat er speelt kun je bewust een aanvliegroute kiezen.”
 

Meerwaarde van mixed teams 

Het onderzoek laat ook de meerwaarde zien van mixed teams. In deze projectteams is dan zowel iemand van de opdrachtgever als van de opdrachtnemer vertegenwoordigd. Denk hierbij aan het Ministerie én Rijkswaterstaat, of Rijkswaterstaat én aannemer maar ook aan intern opdrachtgeverschap. Mieke constateert dat dit helpt om de inbreng van de uitvoering al aan de voorkant in te kunnen brengen. Ook bevordert het in de uitvoeringsfase korte lijntjes met de opdrachtgever. “Bij projecten zien we vaak een knip met aan de ene kant verkenning en opdrachtformulering en aan de andere kant planuitwerking en realisatie. In de praktijk betekent dit dat de kennis niet meegaat naar de volgende fase. Hierdoor gaan zowel kennis als relaties verloren. Binnen Rijkswaterstaat experimenteren verschillende projectteams voor Beheer & Onderhoud met deze mixed teams.” 

Taal van Rijkswaterstaat 

Een punt van aandacht in het onderzoek is de eigen taal die Rijkswaterstaat hanteert binnen de eigen werkprocessen. “Dat is niet altijd dezelfde taal die bij gebiedspartner gesproken wordt”, waarschuwt Mieke. Het vele afstemmen en intern betrekken maakt het volgens haar voor gebiedspartners onduidelijk wat er uiteindelijk gaat gebeuren. De werkwijze van Rijkswaterstaat wordt dan soms als een black box ervaren. Haar advies is daarom: “Zorg dat je zaken terugkoppelt, het proces toelicht en op een begrijpelijke manier uitlegt. Beredeneer niet vanuit Rijkswaterstaat, maar vanuit de gebiedspartner. Richt je een proces goed in, dan zul je ook minder onbegrip ervaren.”

Gebiedsgericht werken kan op verschillende niveaus. “Het is niet: hoe integraler hoe beter!” benadrukt ze. “Een project vanuit Beheer & Onderhoud is echt iets anders dan een nieuwe Blankenburgverbinding.” Als voorbeeld noemt ze Integraal Groot Onderhoud in Oost-Nederland, waar de gebiedsgerichte aanpak zich vooral richt op ‘minder hinder’. “Het kan veel winst opleveren als de omgeving meedenkt over omleidingsroutes, werk maken met werk en de planning van werkzaamheden. Dat is echt wat anders dan de aanleg van een nieuwe verbinding.”  

Meer informatie via Mieke.den.Bakker@rws.nl
tel. 06 – 50 19 71 70 

Ook interessant:

Trots en spijt in de waterbouw (deltares.nl)

Leerplatformbijeenkomst

Leerplatform Gebiedspartner

Leerplatform Gebiedspartner richt zich op de rol van Rijkswaterstaat als samenwerkingsrol bij gebiedsopgaves. Met vele veranderingen gaande en ophanden is het van belang om onze rol als Gebiedspartner verder te versterken en te herijken. Dat doen we voor, door en samen met collega’s die aan dergelijke opgaves werken.

We staan in Nederland voor grote uitdagingen in het ruimtelijk domein. Uitdagingen als de woningbouwopgave en klimaatverandering raken het werk van Rijkswaterstaat, direct dan wel indirect. Bovendien verandert ons krachtenveld. Zo krijgen burgers, bedrijven, organisaties en overheden een grotere participatierol. Tegelijkertijd wordt ons ‘oude werk’ ook steeds uitdagender door grote onderhouds- en vervangingsopgave met krappere budgetten en menskrachten. 

Een complexe context, waarin de rol van Rijkswaterstaat als Gebiedspartner de komende jaren zal veranderen. Door het versterken van deze rol zijn we voorbereid op alle veranderingen. Dat is nodig om onze bestaande taken goed uit te blijven voeren én omdat we met het inzetten van ons areaal een wezenlijke bijdrage kunnen leveren aan de grote ruimtelijke opgaves . 

Het Leerplatform Gebiedspartner organiseert verschillende activiteiten om te oefenen, leren en inspireren met de rol van samenwerkingspartner: 

  • Maandelijks wisselen we ervaringen uit van concrete praktijkvoorbeelden en bij de digitale Leerpleinen 
  • Een aantal keer per jaar versterken we het netwerk rond gebiedsgericht werken tijdens de (fysieke) Werkplaatsbijeenkomsten. Hier is ruimte voor verdieping en inspiratie van buiten. 
  • Interactieve Dialoogsessies organiseren we op aanvraag, waarbij direct betrokkenen van een actuele, complexe casus verder geholpen worden met behulp van het Canvas Gebiedspartner. 
  • Dit najaar organiseert het Leerplatform Gebiedspartner tevens het Leertraject Gebiedspartner voor 20 collega’s. Gedurende drie dagen verdiepen we ons in de rol van Gebiedspartner, leren we van elkaar en van praktijkvoorbeelden en gaan we aan de slag met hulpmiddelen. 

Heb je vragen of een opmerking? Mail ons op gebiedspartner@rws.nl 
Voor abonnement: DuLo nieuwsflits

Graag tot ziens bij onze activiteiten!