Op 13 oktober was de 2-jaarlijkse mer-dag. Een dag van ontmoeting en kennisdeling tussen mer-betrokkenen van overheden, adviesbureaus en kennisorganisaties. In een inspirerend programma was er ruimte voor het uitwisselen van kennis en ervaringen uit de dagelijkse praktijk en actuele thema’s. In dit artikel een impressie van de plenaire sessies. Rijkswaterstaat organiseerde de mer-dag.
Aan de slag met de generatiewissel!
Hoeveel mer-dagen heb jij al meegemaakt? En hoe lang werk je eigenlijk al aan mer? Met dit soort vragen ontlokten duo-dagvoorzitters Jos Arts (56) en Hanneke Koedijk (28) uitspraken aan de deelnemers van de mer-dag. Wie er jong is? En wie er oud is? Eigenlijk gaat het daar niet om, betoogden Hanneke en Jos vervolgens. De grote generatiewissel: oftewel het uitfaseren van de (na-oorlogse) baby-boom generatie veroorzaakt een groot vertrek van mensen en kennis. En dat terwijl er grote thema’s liggen en de arbeidsmarkt krap is. “1 ding is duidelijk”, stelde Jos Arts vast: “We moeten het sámen doen! Laten we daarom zoveel mogelijk leren van elkaar. Jong en oud, fris en ervaren. Samen gaan we aan de slag met het prachtige instrument mer, de planvorming en opgaven voor de toekomst!” Een instrument met 35 jaar ervaring.
Plenaire sessies als bron van inspiratie
Inspiratie bieden was een belangrijk doel van de dag. Hoe ga je zorgvuldig om met het milieubelang? En hoe kunnen we ons nog meer open stellen voor nieuwe inzichten en ideeën? Zo nam SG Jan Hendrik Dronkers de deelnemers in een plenaire sessie mee naar start van zijn eigen carrière. Een tijd waarin het milieubelang nog in opkomst was. Zijn boodschap aan de deelnemers: “Zie nieuwe inzichten niet als lastig, maar sta er voor open. Het helpt je om beter werk te leveren.” Een reflectie van de door hem zeer gewaardeerde collega Bert Stegehuis is achteraf toegevoegd. Open staan voor nieuwe inzichten stond ook centraal in de plenaire bijdragen van sprekers Karl Raats en milieujurist Jessica den Outer.
Milieubelang is gebaat bij lastige mensen
Secretaris-Generaal Jan Hendrik Dronkers trapte de mer-dag op 13 oktober af met een opvallend pleidooi: “Luister vooral naar lastige mensen als het gaat om milieubelangen.” Zelf heeft Dronkers een lange traditie met milieueffectrapportage binnen Rijkswaterstaat. Milieu-adviseur Bert Stegehuis was door de jaren heen zijn inspiratiebron: “Iedereen gun ik het ‘Stegehuis-effect’.
Dagvoorzitters Jos Arts en Hanneke Koeman bevroegen hem over dit over dit advies.
Wat is je eigen ervaring met milieueffectrapportage?
“Mijn carrière begon op de tekenzaal met het tracé A28 bij Zwolle. Mijn afdelingshoofd riep me bij zich en zei: ‘We hebben tegenwoordig meneer Stegehuis van milieu, dat gaat over biodiversiteit en bijen. Het is belangrijk! Hoor maar eens wat hij van het plan vindt.’ Het bleek al gauw dat meneer Stegehuis helemaal niet voor het plan was. Voor mij een desillusie. Toch opende dat voorval mijn ogen. Het leerde me om te kijken naar de schade die een nieuwe weg met zich meebrengt. Mijn oplossing toen was om 2 tracés aan te bieden, zodat de minister kon kiezen. Daardoor spaarden we een traditionele eendenkooi. De kijk van Bert Stegehuis heeft mijn denken veranderd.”
Wat is volgens jou een goed mer?
“Als ik mijn carrière nu moest beginnen zou ik het totaal anders doen. Ik zou van meet af aan veel breder kijken dan alleen veiligheid of mooie boogstralen. Nu zie ik dat andere aspecten minstens zo belangrijk zijn. Door breder naar effecten te kijken kun je je wegontwerp verrijken en interessanter maken. Een goed mer wordt door projectuitvoerders ‘gedragen’ in plaats van ‘verdragen’. Ik zie ook steeds meer dat het een integrale opgave is, waarin je een totaalafweging maakt. Een apart rapport voor milieu heeft het risico in zich dat het in het geheel van alle informatie aan de kant wordt gelegd. Milieu moet daarom wat mij betreft nóg meer in het DNA van ons denken komen. "
Reactie Bert Stegehuis, gepensioneerd Senior Milieuadviseur Rijkswaterstaat:
“Het ‘Stegehuis-effect’? Ja, ik herinner me Jan Hendrik Dronkers als jonge hts’er bij binnenkomst bij Rijkswaterstaat Oost-Nederland. Ik was de ‘groene man’ binnen de organisatie. Voor heel Rijkswaterstaat waren er in die tijd 1 of 2 milieufunctionarissen. Mensen moesten wennen aan ons. Ik adviseerde om verder te kijken dan het aanleggen van asfalt en lantaarnpalen. Hoe pas je een weg netjes in het landschap in? Aspecten zoals landschap, natuur, bos, fauna, flora, bodem en geluid vielen allemaal in mijn pakket. Er werd geluisterd, want ook toen was er al regelgeving. Ze hadden mijn advies nodig. Tegenwoordig zou ik zeggen: je moet het samen doen.”
Karl Raats, spreker, coach en Belg:
Hoe creatief zijn mer-makers? De meest populaire Belgische facilitator vroeg zich dit af. De denker die aan 3 seconden genoeg heeft om te kunnen reageren kwam aan bod, maar ook de 10-seconden-denker die wat langer nadenkt en daardoor soms niet aan reageren toekomt. Dromers, realisten, ambassadeurs en critici in de zaal kregen allen 2 minuten op hun eigen podium om hun idee, reactie of oplossing zonder onderbreking te vertellen. Bleef het al na 30 seconden stil? Dan toch werd er doorgeluisterd en tot hersenkrakend toe nagedacht. En daarmee liet Karl Raats de waarde zien van het nadenken en het luisteren om creatieve ideeën tot wasdom te brengen.
Jessica den Outer, Meester in internationaal milieurecht en spreker over rechten voor de Natuur:
"Of het om een rechtspersoonlijkheid gaat of het aanstellen van een voogd? Wereldwijd is er behoefte aan bescherming van de belangen van natuur. Milieuwetten behartigen de belangen van de natuur nog veel te weinig, stelt Jessica den Outer. Zij sleepte de deelnemers aan de mer-dag mee in haar pleidooi voor sterkere rechten voor de natuur. In de persoon van een menselijke voogd kunnen rechten wél worden gewaarborgd voor een rivier." Als voorbeeld in Nederland noemt Jessica de Maas. Een rivier waarvoor het waterschap vergunningen afgeeft om nog onbekende microstoffen te lozen, terwijl 7 miljoen mensen ervan afhankelijk voor hun drinkwater. “Dat kan en moet anders,” betoogde Jessica. Ze illustreerde dit met wereldwijde voorbeelden uit Nieuw Zeeland, Chili, Ecuador en Zweden. Fundamentele rechten voor natuurgebieden en rivieren om vrij te kunnen stromen, ecologische functies uit te voeren en gespaard te blijven voor verontreiniging.
Verdieping voor eigen werkveld
Zo’n 300 deelnemers uit verschillende hoek sloten de mer-dag af met een versterkt netwerk. Met name de 15 verschillende werksessies boden verdieping van actuele thema’s uit het eigen werkveld. Het uitwisselen van ervaringen gaf daarin een extra dimensie. “We worstelen met dezelfde dingen, alleen al het besef dat we allemaal zoekende zijn maakt zo’n dag voor mij een verademing,” vatte deelnemer Alex Kazen van gemeente Barendrecht, Albrachtswaard en Ridderkerk de waarde van de dag samen.
