In het lopende contract voor het groot onderhoud van de wegen in Zuid-Holland zocht Rijkswaterstaat naar extra duurzaamheidsmaatregelen. Aannemer Van Gelder ging de uitdaging aan én deed er nog een schepje bovenop door te investeren in elektrische machines. ‘We lopen vooruit op de vraag van opdrachtgevers.’
Het contract voor het groot variabel onderhoud aan de rijkswegen in Zuid-Holland voor 2020-2021 was in kannen en kruiken. Eind 2019 gunde Rijkswaterstaat de grootschalige werkzaamheden die nodig zijn om het asfalt en verschillende kunstwerken in de regio in goede conditie te houden. En in maart 2020 gingen de 2 winnende aannemers elk op hun eigen perceel van start met de uitvoering. De asfaltmachines waren dus al op stoom toen in mei 2020 vanuit het programma ‘Klimaatneutrale en Circulaire Infrastructuur’ de vraag binnenkwam om te onderzoeken of extra duurzaamheidsmaatregelen mogelijk waren in nieuwe én bestaande contracten.
‘We werken niet alleen aan veiligheid en bereikbaarheid, maar ook aan de leefbaarheid van Nederland’
Duurzame missie
Dat liet projectmanager Erica de Jong van Rijkswaterstaat zich geen 2 keer zeggen. ‘Duurzaamheid zit in de missie van onze organisatie. We werken niet alleen aan veiligheid en bereikbaarheid, maar ook aan de leefbaarheid van Nederland. Bovendien hebben we harde afspraken over duurzaamheid gemaakt, waar we ons aan moeten houden. Maar ook persoonlijk vind ik het belangrijk om klimaatverandering tegen te gaan. Als je al die bosbranden ziet, of de overstromingen in Limburg, dan is de urgentie toch duidelijk? In ons vak, waar asfalt centraal staat, liggen de mogelijkheden om duurzamer te werken niet voor het oprapen. Maar dat maakt de uitdaging voor mij juist extra mooi.’
Analyse van het resterende werk
De Jong legde de vraag dan ook voor aan de betrokken aannemers. Projectmanager Gerko Vos van aannemer Van Gelder: ‘Wij vonden het een interessant vraagstuk en zijn direct aan de slag gegaan met een analyse van al het werk dat nog op de planning stond. Het grootste deel bestaat uit wegverharding, dus daar gingen de meeste ideeën over. Maar we hebben breed gekeken en hadden bijvoorbeeld ook een voorstel voor een grootschalige aanpak van schadelijke stoffen als chroom-6 en andere zware metalen die in de conservering van de kunstwerken voorkomen. Uiteindelijk hebben we een top-10 voorgesteld: een lijst met duurzame maatregelen inclusief de bijbehorende investering en opbrengst.’
Innovatie toepassen op grote schaal
Voor inspiratie kon Van Gelder putten uit eigen kennis en ervaring, vertelt Vos. ‘Ik sluit zelf aan bij het transitiepad Wegverharding van Rijkswaterstaat, waar veel partijen innovaties delen. Bovendien hebben we een eigen ontwikkellab waar we bijvoorbeeld experimenteren met nieuwe, duurzame asfaltmengsels. Dit project bood ons daarbij ook kansen als vliegwiel voor de verduurzaming van ons bedrijf. Zo kunnen we duurzame asfaltmengsels normaal gesproken alleen regionaal op kleine schaal uitproberen, terwijl we deze nu aanbrengen op een groot deel van de A13.’
‘Bij de validatie van oplossingen heb je altijd te maken met een spanning tussen innovatie en toepasbaarheid’
Maatregelen selecteren
Vervolgens was het aan Rijkswaterstaat om de meest geschikte maatregelen te selecteren. De Jong: ‘De tijd liep ondertussen door. Daardoor konden we alleen nog maatregelen meenemen voor de werkzaamheden in 2021. We keken vooral naar de validatie van de oplossingen. Daarbij heb je altijd te maken met een spanning tussen innovatie en toepasbaarheid.’ Uiteindelijk ging Rijkswaterstaat voor 2 asfaltmengsels – ZOAB en SMA – met elk 60% gerecycled materiaal. En dan nog een derde mengsel met een speciaal soort bitumen, waardoor de temperatuur bij de productie en verwerking lager kan blijven, wat de CO2-uitstoot beperkt. Bovendien werd voor de asfaltproductie alleen groen gas gebruikt.
Investeren in elektrisch materieel
Van Gelder deed daar zelf nog een schepje bovenop door te investeren in elektrische machines: een knijperauto, een boorwagen en een minikraan. En er is ook een elektrische asfaltspreidmachine in bestelling. Voor de werkzaamheden aan de A13 zette Van Gelder een machine in met een extra brede balk, waardoor er een machine minder nodig is. Dat heeft bovendien als voordeel dat er geen naad meer in de weg zit. ‘Deze investering sluit aan bij onze eigen ambities om in 2027 geen emissies meer te hebben van materieel’, geeft Vos aan. ‘Zo dragen we zelf ook bij aan verduurzaming en lopen we vooruit op de vraag van opdrachtgevers.’
‘Ga in gesprek over duurzame kansen in lopende projecten’
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW), Rijkswaterstaat en ProRail hebben de gezamenlijke ambitie dat in 2030 alle rijksinfrastructuurprojecten volledig klimaatneutraal en circulair zijn. ‘Die ambitie heeft een hoge prioriteit, daarom is er extra geld voor beschikbaar gesteld’, vertelt Frederieke Knopperts, programmamanager klimaatneutrale en circulaire infrastructuur bij Rijkswaterstaat. ‘Voor 2021-2022 heeft IenW een impulsbudget van 50 miljoen euro vrijgemaakt om in te zetten in projecten van Rijkswaterstaat en ProRail. Daarnaast zijn er budgetten om tot 2030 de transitie naar schoon en emissieloos bouwen te versnellen.’
Juist lopende projecten bieden veel kansen om deze budgetten te verzilveren, benadrukt Knopperts. ‘Om te zorgen dat we met dit geld echt de beoogde doelen behalen, is het belangrijk dat marktpartijen mogelijke kansen voor verduurzamingsmaatregelen signaleren in de projecten waar zij nu aan werken én daarover het gesprek aangaan met hun opdrachtgever. Om structureel kansen binnen projecten in beeld te krijgen, gaan we als Rijkswaterstaat werken met een duurzaam kansendossier. Ondertussen brengen wij ook in beeld wat er nodig is aan maatregelen en structurele financiering voor verduurzaming van de infrastructuur. Samen staan we sterk.’
Wisselwerking markt en opdrachtgevers
‘Mijn oproep aan de markt is om te laten zien dat er nog meer mogelijk is’
Die wisselwerking tussen markt en opdrachtgevers is nodig om snel te verduurzamen. De Jong: ‘Er gebeuren al veel mooie dingen, maar mijn oproep aan de markt is om te laten zien dat er nog meer mogelijk is. We hebben veel kennis in Nederland. Laten we die goed inzetten en daar ook een exportproduct van maken.’ Vos vult aan: ‘Vervolgens is het aan opdrachtgevers om open te staan voor innovatie en het gesprek daarover te voeren. Rijkswaterstaat is daarbij toonaangevend en kan door het volume grote slagen maken.’
Sneller inspelen op ontwikkelingen
Duurzaamheid inpassen in bestaande contracten is een goede manier om snelheid te maken. ‘Rijkswaterstaat heeft de ambitie om in 2030 volledig klimaatneutraal en circulair te werken’, aldus De Jong. ‘Dat duurt nog maar 8 jaar.’ Vos geeft aan dat het ook belangrijk is om te beseffen dat dit soort contracten inclusief aanbesteding een doorlooptijd hebben van tenminste 5 jaar. ‘Als je van tevoren maatregelen bedenkt, mis je een heel stuk van de ontwikkeling die ondertussen doorgaat. Bij een bestaand contract kun je sneller inspelen op nieuwe innovaties.’ De Jong vult aan: ‘Laat je niet afschrikken door meerkosten, maar zoek naar mogelijkheden en maak gebruik van de extra budgetten die hiervoor beschikbaar zijn. Duurzaamheid moet gewoon het uitgangspunt zijn. Het is tijd voor actie.’
