Conflicterende belangen en een gedeeld doel

‘Het verhaal begint eigenlijk al in 2005’, blikt Rien van Zetten, projectmanager Windpark Maasvlakte 2 bij Rijkswaterstaat terug. ‘Ik was in die periode projectmanager Tweede Maasvlakte bij Rijkswaterstaat. Bij de aanleg van het gebied spraken we al over windmolens. Nu, meer dan 15 jaar later, worden ze daadwerkelijk geplaatst. Het was een hele zoektocht om te komen tot een project waar alle partijen zich achter konden scharen.’

Elkaar niet in de weg zitten

Volgens Timon Vervoorn, programmamanager bij gemeente Rotterdam, zit de kern van de zoektocht hem in het feit dat alle partijen deels verschillende belangen hebben. ‘Het havenbedrijf wil de industrie blijven ontwikkelen, Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor waterveiligheid en gemeente Rotterdam ziet toe op het bestemmingsplan waarin ook recreatie is opgenomen. Ook belangen rondom natuur spelen mee. En omdat we allemaal een vorm van zeggenschap hebben, moeten we het met elkaar eens zijn. Het was een puzzel om op de juiste manier met elkaar samen te werken. Het gezamenlijke doel bleek de kern: de opwekking van duurzame energie.’ Van Zetten vult aan: ‘De locatie van de windmolens was een groot punt van discussie. Het was helder dat de turbines op Maasvlakte 2 zouden komen. Maar wáár precies? Dat moesten we samen uitvogelen. Te dicht op de zeewering was geen optie vanwege de waterveiligheid. Verder naar achter kon ook niet, omdat het voor een onveilige situatie op het industriegebied van het havenbedrijf zorgde. En midden op het strand staan de molens recreatie in de weg. Na lang wikken en wegen, kwamen we op de huidige locatie: in de vloedlijn. Dat is niet eerder gedaan in Nederland.’ Vooral voor kitesurfers is deze plek vervelend. De windturbines maken het namelijk te gevaarlijk om nog op die plek te kitesurfen. Van Zetten: ‘We hebben gekozen voor windenergie op deze plek en kitesurfen ergens anders. Het was simpelweg geen optie om de windmolens op een andere locatie op de Tweede Maasvlakte te plaatsen. En als ze buiten de Maasvlakte zouden komen, haalden we de bestuurlijke doelstellingen niet.’

Conflicterende functies

Het vinden van de geschikte locatie vroeg om een zorgvuldige afweging. Het gebied heeft namelijk 2 primaire functies: haveneconomische activiteiten en waterveiligheid – de Tweede Maasvlakte wordt immers beschermd door een zeewering. Het gebied heeft daarnaast 2 secundaire functies: recreatie en de opwekking van duurzame energie. Als functies met elkaar conflicteren, is het zaak om af te stemmen welke onderwerpen zwaarder wegen. ‘Een complex verhaal met veel belanghebbenden. Dat vroeg om een andere vorm van samenwerking’, vertelt Vervoorn. Van Zetten vult aan: ‘Met elkaar hebben we het project eerst stapje voor stapje afgepeld tot de kern. Hoe komen we tot een model waarin iedereen zich kan vinden? De doorbraak kwam toen het Rijk in 2015 toezegde opdrachtgever te worden voor het windpark, waarbij Rijkswaterstaat 25 jaar lang alle stroom zou gaan afnemen. Toen was er een sluitende businesscase en vielen de puzzelstukjes in elkaar.’

Doorzettingsvermogen

In 2015 kreeg de samenwerking dan ook officieel vorm. Vervoorn: ‘We richtten een ambtelijk en een bestuurlijk overleg in. Zo konden wij als betrokken partijen concrete plannen maken en deze goed met elkaar afstemmen, waarna het bestuurlijk overleg knopen kon doorhakken. Dankzij die structuur werden beslissingen sneller genomen en konden we terugvallen op bestuurlijke afspraken. Bovendien werden er doelen en deadlines gesteld.  Dat hielp enorm bij de planning. We wilden namelijk niet alleen zorgvuldig werken, maar ook op tijd klaar zijn.’ Van Zetten roemt de inzet van alle betrokkenen. ‘Het is, zeker in het begin, niet allemaal vanzelf gegaan. Toch bleef de wil om het wél te gaan doen bij iedereen bestaan. Dat doorzettingsvermogen is echt een sleutel tot het succes geweest. Toen in 2015 eenmaal alles op z’n plek viel, kwam het project echt in een stroomversnelling terecht en konden we meters gaan maken.’

De driehoek: bevoegd gezag, opdrachtgever en ontwikkelaar

Behalve duidelijke afspraken, is de rol van iedere partij ook een succesfactor in dit project. ‘Gemeente Rotterdam treedt op als bevoegd gezag, het Rijk als opdrachtgever en Eneco als ontwikkelaar’, legt Van Zetten uit. ‘Dat vormt een stevige driehoek. Iedereen heeft een rol gekregen waarbij hij zich comfortabel voelt. Daardoor weten we wat we aan elkaar hebben. Belangrijk is ook dat we werken op basis van vertrouwen. Dat betekent: doen wat je zegt en zeggen wat je doet. Dit alles maakt de samenwerking binnen dit project veel sterker en vergroot de kans op een goede uitkomst.’ De gekozen constructie is bovendien uniek in Nederland. Het windpark wordt door een privaat bedrijf – Eneco – gebouwd, het Rijk garandeert dat er 25 jaar lang stroom wordt afgenomen voor een vaste prijs en de gemeente Rotterdam is verantwoordelijk voor het bestemmingsplan. Daarnaast speelde gemeente Rotterdam als coördinerend bevoegd gezag een belangrijke rol in de vergunningverlening. Vervoorn: ‘Je moet als organisatie je taken en verantwoordelijkheden goed oppakken, maar zeker ook rolvast blijven. Omdat zowel Rijkswaterstaat als gemeente Rotterdam dit in het vergunningstraject goed konden doen, verliep dit traject aanzienlijk soepeler.’

Een positief gebied voor álle gebruikers

Hoe zien Van Zetten en Vervoorn de toekomst van Windpark Maasvlakte 2 voor zich? ‘We willen het voor iedereen een fijn gebied maken’, zegt Vervoorn. ‘Het is niet zo dat we de belangen van anderen wegmoffelen. Daarom is er budget beschikbaar om positieve dingen terug te laten vloeien naar alle gebruikers van de Tweede Maasvlakte. We moeten met elkaar een opgave tackelen.’ Van Zetten vult aan: ‘We zorgen ervoor dat het project voor alle partijen lucratief is. En wanneer duidelijk is dat iedereen iets aan het project heeft, gaat iedereen ook harder werken om het tot een goed einde te brengen. Opgavegericht samenwerken, noemen we dat.’