Vanaf 2030 wil Rijkswaterstaat volledig klimaatneutraal en circulair werken. Dit betekent dat het aanleggen, vervangen en renoveren van viaducten en bruggen circulair moet. Met een SBIR-uitvraag daagt Rijkswaterstaat marktpartijen uit met oplossingen te komen voor de doorontwikkeling van een circulair viaduct. ‘De hele keten moet klaargestoomd worden, er is een trein gaan rijden.’
Viaducten die nu gebouwd worden, worden ontworpen voor een levensduur van 100 jaar. Maar vaak moeten ze al jaren eerder worden gesloopt, omdat ze niet meer voldoen. Bijvoorbeeld omdat de belastbaarheid onvoldoende is voor het toegenomen verkeer. Nieuwe viaducten worden vervolgens gebouwd met nieuwe materialen. Dat is nu nog een gangbare en betaalbare manier van bouwen. Dit kan en móet anders. Zo werd in 2019 bij de Reevesluis bij Kampen het eerste betonnen circulaire viaduct gebouwd. Een experiment. Doel was niet om een marktklaar product te ontwikkelen, maar om ervan te leren. Rijkswaterstaat startte de Open Leeromgeving circulair bouwen. 60 deelnemers uit de hele keten wisselen hier hun kennis en ervaringen uit en leverden zo de input voor de Strategic Business Innovation Research (SBIR) Circulaire Viaducten. Hiermee daagde Rijkswaterstaat marktpartijen uit met oplossingen te komen voor de doorontwikkeling van een circulair viaduct.
Closing the Loop
Closing the Loop is een initiatief van Nebest en bestaat verder uit Antea Group, Strukton Civiel en GBN Groep. Projectmanager Wouter van den Berg: ‘Wij zijn supertrots dat we het tot fase 2 hebben geschopt. Het is mooi dat we door een subsidietraject concrete stappen kunnen zetten. We doen niet mee om even een mooie showcase te bouwen, maar we proberen circulair bouwen gelijk vanaf de wortels op te schalen. Samen ontwikkelen we een totaaloplossing voor een bouwsysteem.’ Materialen volledig hergebruiken is de meest zuivere vorm van circulariteit. Voor Van den Berg is de hamvraag of er voldoende onderdelen beschikbaar zijn om circulair te kunnen gaan bouwen. ‘Om de transitie te laten slagen, hebben we voorraad nodig. Bouwstenen voor hergebruik liggen niet klaar in de bouwmarkt. Wij hebben inmiddels 93 kunstwerken in beeld waarvan we weten dat er binnen nu en een paar jaar onderdelen beschikbaar komen.’
Het blijft niet bij dromen
‘We zijn met circulaire viaducten begonnen. Circulaire bruggen zijn de volgende stap.’
‘In 2030 willen we volledig circulair bouwen. Dat gaat ons alleen samen met de hele keten lukken en waarschijnlijk niet in een keer’, vertelt programmamanager Wietse de Jong. ‘We zijn met circulaire viaducten begonnen. Circulaire bruggen zijn de volgende stap.’ Als ‘bedoelingenmanager’ zorgt Bram van den Heuvel ervoor dat het SBIR-projectteam zich blijft focussen op de bedoeling: de transitie naar circulair bouwen in 2030. De uitvraag leverde 32 heel diverse voorstellen op. Een onafhankelijke commissie selecteerde 10 partijen voor een haalbaarheidsonderzoek. Met de resultaten daarvan koos de commissie uiteindelijk 3 partijen die nu een prototype kunnen gaan bouwen. Daarbij is vooral gekeken welke oplossingen nú het beste helpen om het doel van dit traject te halen. Het gaat om de oplossingen van Closing the Loop, Combinatie Liggers 2.0 en Consortium ViCi. Bij de voorstellen die het niet haalden, zitten overigens ook waardevolle oplossingen. Binnen het transitiepad kunstwerken van de strategie Klimaatneutraal en Circulair wordt het potentieel daarvan nog onderzocht.
Combinatie Liggers 2.0
Combinatie Liggers 2.0 bestaat uit Royal HaskoningDHV, Vlasman, Dura Vermeer en Haitsma Beton. Projectmanager Gert-Jan van Eck: ‘Onze combinatie gaat voor hergebruik, specifiek van liggers. Prefabliggers zijn ontworpen om 100 jaar mee te gaan. De betonkwaliteit is door het prefabriceren in de fabriek erg goed, de sterkte neemt alleen maar toe in de tijd. Zo gezien is het eigenlijk heel gek dat we liggers al niet eerder hergebruikt hebben.’ Royal HaskoningDHV heeft uit het project A9 Gaasdammerweg 6 liggers ‘gered’, die nu klaarliggen voor onderzoek en hergebruik in een nieuw viaduct. ‘Een bescheiden begin’, zegt Van Eck. ‘Maar het brengt ons ook bij een van onze uitdagingen. In de beeldvorming gaat het om tweedehandsliggers. Is hergebruik veilig? Het is aan ons om met overtuigend bewijs te komen.’
Gelijkwaardige partners
‘We zijn partners, op elk moment, op alle terreinen’
In een reguliere projectomgeving is altijd prijsdruk en moeten risico’s zo veel mogelijk beheersbaar zijn. Veel innovaties sneuvelen dan in de ideeënfase. Dit SBIR-traject werkt anders. Het project is niet dichtgetimmerd met randvoorwaarden. Onzekerheden worden geaccepteerd. En Rijkswaterstaat gedraagt zich niet als de traditionele opdrachtgever. ‘We zitten er gelijkwaardig in’, vertelt De Jong. ‘We zijn partners, op elk moment, op alle terreinen. Zo doen mensen uit het projectteam van Rijkswaterstaat mee in de teams van de 3 geselecteerde partijen. We doen het echt samen en dat zag je ook bij de startbijeenkomst op 27 mei 2021. Dat was geen lintjesknipbijeenkomst met directeuren, maar een bijeenkomst met de mensen die het gaan doen.’
Consortium ViCi
Consortium ViCi bestaat uit Integraaljagers, Boskalis, Martensgroep en ABT. Projectmanager Marc Ensinck: ‘We nemen heel bewust geen voorschot op allerlei toekomstige ontwikkelingen. We hebben geen luchtkasteel maar een haalbaar voorstel neergelegd: we bouwen een circulair viaduct, dat goed te onderhouden is, gedemonteerd kan worden en ergens anders weer kan worden ingezet. En dat tegen lage levenscycluskosten.’ Er moeten niet alleen voldoende onderdelen voor hergebruik beschikbaar zijn; de materialen moeten ook veilig kunnen worden toegepast. Dit betekent dat er nieuwe normen en richtlijnen moeten worden opgesteld. ‘Daar zit voor ons een grote uitdaging. In Nederland ontwerpen we tot nu toe viaducten met een levensduur van 100 jaar. Onze oplossing verlengt die tot wel 200 jaar. Wij zullen moeten aantonen dat de te hergebruiken elementen daadwerkelijk een technische levensduur van 200 jaar kunnen halen.’
Aan circulair bouwen, bouw je samen
‘Onze droom komt uit als de gehele keten in 2030 is meegegaan in de transitie’
Ook in de infrasector kom je bij alle bedrijven en organisaties innovators en early adopters tegen. Overal zijn mensen die nog even de kat uit de boom kijken voordat ze zich met hart en ziel aan nieuwe concepten overgeven. Maar voor een geslaagde transitie moet iedereen mee. ‘Onze droom komt uit als de gehele keten in 2030 is meegegaan in de transitie’, aldus Van den Heuvel. ‘Wij hebben er niets aan als straks 3 partijen een leuk circulair viaduct aanbieden, maar de rest op oude voet verder gaat. Niet alleen Rijkswaterstaat moet aan de slag, de hele keten moet klaargestoomd worden om circulair te werken. Deze SBIR is een eerste, belangrijke stap. Er is een trein gaan rijden. Het is een heel complex traject en zeker ook innovators moeten daar niet te makkelijk over denken. Soms kunnen we versnellen, soms moeten we vertragen, maar we zijn begonnen. De trein rijdt, maar stopt vaak genoeg om nog in te stappen en mee te doen!’
