Alle wegwerkers weten het: hun werk is niet zonder gevaar. Daarom worden er voorafgaand aan werkzaamheden wegafzettingen geplaatst. Maar ook dat moet veilig gebeuren. Reden voor Rijkswaterstaat en marktpartijen om gezamenlijk een uniforme instructie te ontwikkelen voor het veilig plaatsen én verwijderen van deze zogenoemde verkeersmaatregelen.
Hoe kun je het plaatsen van wegafzettingen veiliger maken? Dat is het vraagstuk dat Rijkswaterstaat en marktpartijen – verenigd in Bouwend Nederland – in 2016 samen oppakten. ‘We constateerden dat er veel ongevallen gebeurden tijdens het plaatsen van verkeersmaatregelen’, vertelt Nick Ooms, hoofd kwaliteit en veiligheid bij Traffic Service Nederland. Remco Mur, directeur bij Versluys Verkeerstechniek, vult aan: ‘Daar kwam bij dat audits van Rijkswaterstaat op het gebied van het plaatsen van verkeersmaatregelen uitwezen dat ons werk veiliger kon. Genoeg reden dus om de koppen bij elkaar te steken.’
‘Onze auditoren concludeerden dat er veel variatie zat in het plaatsen en verwijderen van wegafzettingen’
Quick wins
Gevolg is de oprichting van de werkgroep Veilig Werken, waarin Ooms en Mur namens Bouwend Nederland zitting nemen. Vanuit Rijkswaterstaat is onder meer Maaikel Koenis, dossierhouder werk in uitvoering, betrokken. Eerste uitgangspunt is in kaart te brengen welke maatregelen relatief snel gerealiseerd kunnen worden. ‘We kwamen uit op een stuk of tien quick wins’, vertelt Ooms. ‘Een daarvan – en een behoorlijk urgente – was het maken van een uniforme instructie voor het veilig plaatsen en verwijderen van verkeersmaatregelen.’ Mur licht toe: ‘De CROW-richtlijnen laten alleen de eindsituatie zien – dus hoe het werkvak eruitziet als de maatregelen er staan en de werkzaamheden kunnen beginnen. Maar de weg ernaartoe – hoe richt je het werkvak veilig in en hoe haal je de verkeersafzetting ook weer veilig weg – was er niet.’ Volgens Koenis was dat ook de reden dat de audits van Rijkswaterstaat uitwezen dat het beter kon. ‘Onze auditoren concludeerden dat er veel variatie zat in het plaatsen en verwijderen van wegafzettingen. Pijlwagens, botsabsorbers en kegels werden allemaal op een andere manier geplaatst en weggehaald – afhankelijk van het bedrijf én de medewerkers die het werk uitvoerden. En dat werkt onveilige situaties in de hand.’
Striptekenaar
Genoeg aanleiding dus voor het ontwikkelen van een uniforme plaatsingsinstructie. Daartoe was in eerste instantie de markt aan zet. ‘Bij de bedrijven die het werk uitvoeren, zit uiteindelijk toch de kennis’, stelt Ooms. ‘Als marktpartijen hebben we er dan ook hard aan getrokken om voor de meest voorkomende situaties een uniforme en veilige werkwijze op te stellen.’ Daarbij kregen Ooms en Mur en hun collega van Heijmans hulp van een striptekenaar. Mur: ‘Je kunt het natuurlijk allemaal wel opschrijven, maar om het voor iedereen – voor álle medewerkers die verkeersmaatregelen plaatsen – inzichtelijk en duidelijk te maken wilden we het ook goed visualiseren. Het werken met een striptekenaar is ons heel goed bevallen, want het dwong ons om ons werk terug te brengen tot de essentie.’
‘Het is logisch dat Rijkswaterstaat en markt het soms niet met elkaar eens zijn’
Goede balans
De tussenversies van het ‘stripboek’ – zoals de werktitel van de plaatsingsinstructie luidde – werden telkens gedeeld en besproken met Rijkswaterstaat. Koenis vertelt dat de discussie daarbij niet werd geschuwd. ‘We hebben elke situatie – in de plaatsingsinstructie “figuur” genoemd – uitvoerig met elkaar besproken om zo de achterliggende gedachte en daarmee dus de wens van de branche boven tafel te krijgen. Als Rijkswaterstaat hebben wij daarbij ook onze eigen wensen – het verkeer moet blijven doorstromen en de kosten moeten binnen de perken blijven – ingebracht. Binnen die driehoek – veiligheid, doorstroming, kosten – hebben we met z’n allen geprobeerd een goede balans te vinden. Het resultaat is een breed gedragen plaatsingsinstructie wegafzettingen.’ Mur vindt dat stevige discussies erbij horen. ‘Als markt zitten we anders in de wedstrijd dan Rijkswaterstaat, dus is het logisch dat we het soms niet met elkaar eens zijn. Bij dit project zijn we er samen wel altijd uitgekomen. Hoe? Door na discussies de tijd te nemen om na te denken en er op een later moment dan weer op terug te komen. Zo zijn we uiteindelijk tot een gezamenlijk gedragen document gekomen.’
Safety walk brengt innovatieve verkeersmaatregelen voor het voetlicht
Om nog meer aandacht te vragen voor het veilig plaatsen van verkeersmaatregelen vond er op 8 november 2019 een zogeheten safety walk plaats op het terrein van de RDW in Lelystad. Bijzonder was dat ook Michèle Blom, directeur-generaal van Rijkswaterstaat, aanwezig was. Tijdens de safety walk stonden innovaties centraal. Te denken valt aan een automatische kegelzetter of een automatische andreasstrippenlegger. ‘Door kegels of andreasstrippen automatisch te plaatsen kunnen werknemers in de auto blijven’, licht Maaikel Koenis toe. ‘Dat is altijd veiliger dan handmatig werk.’
Een andere innovatie die tijdens de safety walk werd gedemonstreerd was de botsabsorber met automatisch remsysteem. ‘Een botsabsorber creëert een veilige zone voor de mensen die achter de verkeersafzetting aan het werk zijn’, aldus Koenis. ‘De botsabsorber vangt de klap van het achteropkomende voertuig op. Maar stel dat er een vrachtwagen tegenaan rijdt, dan schiet zo’n voertuig toch door. Om dat te voorkomen is er een automatisch remsysteem ontwikkeld, een soort safe stop. Tijdens de safety walk werd dit systeem gedemonstreerd. Terwijl onze DG in de botsabsorber zat, werd het remsysteem in werking gesteld. Een mooi voorbeeld van veiliger werken.’
‘Met ingang van 2020 zou iedereen met de plaatsingsinstructie moeten werken’
Tussen de oren
Het resultaat – de plaatsingsinstructie wegafzettingen – is in juli 2019 gepubliceerd op de website van kennis- en adviescentrum Volandis en is opgenomen in het A-blad wegafzettingen. Alle partijen zijn daar heel blij mee. ‘Hiermee geven we het signaal af dat we allemaal volgens deze richtlijnen moeten gaan werken’, aldus Mur. Ooms vult aan: ‘Dat is natuurlijk wel gemakkelijker gezegd dan gedaan. Daarom hebben we onszelf als branche tot 1 januari 2020 de tijd gegeven om dit bij alle bedrijven die wegafzettingen plaatsen tussen de oren te krijgen. Met ingang van het nieuwe jaar zou iedereen met de plaatsingsinstructie moeten werken.’
Aandacht vragen
Hoe gaan Mur en Ooms hier zelf mee om? ‘Traffic Service Nederland telt acht vestigingen’, vertelt Ooms. ‘De afgelopen maanden heb ik alle vestigingen bezocht om aandacht te vragen voor de plaatsingsinstructie. Ook hebben we alle figuren gedigitaliseerd, zodat de collega’s die er buiten mee werken de instructie altijd op hun telefoon kunnen raadplegen.’ Mur vult aan: ‘Bij Versluys Verkeerstechniek hebben we de werkinstructie juist op papier – als boekje – aan iedereen meegegeven. Ook controleren we medewerkers op het gebruik ervan.’ Koenis sluit af: ‘We moeten er met z’n allen voor zorgen dat de plaatsingsinstructie in de toekomst niet alleen een pdf is, maar dat iedereen ‘m gebruikt én er de waarde van inziet. Veilig werken is een zaak van ons allemaal.’
