De Open Leeromgeving Circulaire Viaducten en Bruggen heeft de eerste resultaten opgeleverd. Tijdens de werkconferentie BLAST-OFF! op 15 november 2019 werden verrassende en waardevolle oplossingsrichtingen en aanbevelingen voor circulair bouwen gepresenteerd. Conclusie: de Open Leeromgeving is een vernieuwende en effectieve manier om gezamenlijk inzicht te krijgen in wat al circulair wordt uitgevraagd en welke innovatievragen nog moeten worden doorontwikkeld.
‘We wilden eerst in kaart brengen wat er allemaal al geleerd en gedaan was.’
De Open Leeromgeving Circulaire Viaducten en Bruggen is een initiatief van Rijkswaterstaat en De Bouwcampus. Frederieke Knopperts, programmamanager circulaire economie bij Rijkswaterstaat, is samen met innovatiestrateeg Maurice van Rooijen initiator van het concept. ‘Toen we in 2018 besloten om het eerste circulaire viaduct bij Kampen te bouwen, kwam gelijk de vraag “Wat komt er na dit prototype en hoe schalen we zo snel mogelijk op?”. Ook op andere plekken in Nederland werd al geëxperimenteerd met circulaire bruggen en viaducten. We wilden daarom eerst in kaart brengen wat er allemaal al geleerd en gedaan was.’
Vernieuwend initiatief
Het antwoord werd gevonden in een vernieuwend initiatief: de Open Leeromgeving Circulaire Viaducten en Bruggen. Zestig deelnemers van marktpartijen, overheden en kennisinstellingen deelden hierin hun kennis en ervaringen over circulair bouwen. Gedurende negen maanden zochten ze naar verdieping in zes themalijnen: 'Inkoop en aanbesteding', 'Business- en valuecase', 'Ketensamenwerking', 'Materiaal', 'Ontwerp' en 'Technologie en data'. Elke themalijn kreeg twee thematrekkers uit verschillende organisaties.
Circulair viaduct wint Betonprijs 2019
Het circulaire viaduct, gebouwd door Van Hattum en Blankevoort, Consolis Spanbeton en Rijkswaterstaat, heeft de Betonprijs 2019 gewonnen in de categorie Circulair. De jury koos voor het circulaire viaduct, omdat ze waardering heeft voor het initiatief om het echt anders te doen. De jury ziet het viaduct dan ook als een impuls voor de herbruikbaarheid van betonnen kunstwerken. ‘Het is niet het logische antwoord op een concrete vraag, maar een investering die vooral op termijn zijn vruchten kan gaan afwerpen. De jury juicht grootschaligere toepassing en verdere ontwikkeling van dit soort modulaire systemen van harte toe.’
‘Nederland is koploper op het gebied van de circulaire economie’
Unieke leeromgeving
Mayke Geradts, vice president sustainable finance bij ING was samen met Karlijn Mol van Dura Vermeer kartrekker voor de themalijn ‘Business en valuecase’. ‘Nederland is koploper op het gebied van de circulaire economie. Deze unieke leeromgeving is daar een mooi voorbeeld van. De kracht van de themalijn is dat je met een gevarieerde groep om tafel zit: van een infrastructuurinvesteerder en een bouwbedrijf tot een gemeente – ieder uiteraard met hun eigen kennis en invalshoek.’ Samen verkenden ze hoe de markt circulaire proposities voor de opdrachtgever en zichzelf kan realiseren. Uiteindelijk werden vier kansrijke businessmodellen voor een circulaire infrastructuur geïdentificeerd. ‘In de kern gaat het om samenwerking’, stelt Geradts. ‘En om hoe je die samenwerking op een economisch interessante manier voor alle betrokken partijen vorm kunt geven.’
‘We kunnen partijen betalen voor hun inspanningen én tot meerdere waardevolle innovaties komen’
Toewerken naar een SBIR
Als vervolg op de Open Leeromgeving wil Rijkswaterstaat samen met andere opdrachtgevers verder investeren in de doorontwikkeling van circulaire viaducten. De gecombineerde denkkracht uit de themalijnen en de lessen die zijn opgedaan bij het eerste circulaire viaduct, vormen samen de input voor de innovatieve uitvraag SBIR. SBIR staat voor Strategic Business Innovation Research en is een manier van inkopen, waarmee de overheid marktpartijen (financieel) kan belonen voor het ontwikkelen van innovaties. De SBIR circulaire viaducten richt zich op haalbaarheidsonderzoeken en prototypes en zorgt ervoor dat partijen die innovaties willen realiseren hiervoor worden betaald. Knopperts: ‘Dat is cruciaal in onze sector, want het lukt op dit moment onvoldoende om binnen projecten ruimte te maken voor innovatie en deze daarna door te ontwikkelen en op te schalen. Nu kunnen we partijen betalen voor hun inspanningen, tot meerdere waardevolle innovaties komen én het validatietraject doorlopen. Diverse projecten hebben zich al gemeld: ze zijn erg geïnteresseerd om de toekomstige resultaten van de SBIR in hun project op te nemen. Om een duidelijke focus aan te brengen, is gekozen deze eerste SBIR-uitvraag alleen te richten op viaducten. Komend jaar willen we ook aan de slag met een SBIR circulaire bruggen.’
Marktconsultatie en publicatie SBIR
Op 13 december 2019 vindt in Utrecht een Marktconsultatie plaats over de SBIR. Deelnemers kunnen hier onder meer informatie ophalen over scope, budget en criteria. Ook zijn specialisten aanwezig om verbetervoorstellen op de uitvraag te ontvangen en vragen te beantwoorden. Aanmelden kan via tenderned.nl of door een mail te sturen naar innovatieloket@rws.nl. Graag vermelden met hoeveel personen u komt. De SBIR circulaire viaducten wordt in de week van de circulaire economie – van 3 t/m 7 februari 2020 – gepubliceerd. Partijen kunnen zich dan inschrijven. Meer informatie is te vinden op: www.openleeromgeving.nl
Verrassende resultaten
Op 15 november 2019 werden de resultaten van alle themalijnen gedeeld tijdens de werkconferentie BLAST-OFF!. De themalijnen gaven diverse oplossingsrichtingen en een aanbeveling voor de SBIR. Er kwamen verrassende en mooie resultaten voorbij, zo vertelt Knopperts. ‘De themalijn Ontwerp heeft bijvoorbeeld met Lego Serious Play gevisualiseerd tegen welke dilemma’s je aanloopt met circulair ontwerpen en welke keuzes je daarin moet maken. De themalijn Materiaal kwam verrassend genoeg niet met een analyse welke materiaalsoorten het beste toegepast kunnen worden, maar heeft zich gefocust op het goed meetbaar maken van circulariteit. Hierdoor kun je straks de circulariteit van verschillende materialen met elkaar vergelijken. De themalijn Technologie en data liet zien dat er veel technologie is om dingen te meten, maar dat we eigenlijk onvoldoende weten wat de informatiebehoefte is van verschillende partijen. Een simulatiegame kan daar antwoord op geven. En de themalijn Ketensamenwerking opende de ogen door de term “keten” als verleden tijd te bestempelen. De keten verwijst naar iets lineairs en daar willen we juist vanaf. Ecosysteem is de juiste benaming.’
‘Het loont zich sowieso om te investeren in circulaire oplossingen.’
Meer inzicht nodig
Veel mooie input dus, en ook grote uitdagingen. Geradts: ‘Er zijn nog steeds vragen die opgelost moeten worden om de markt te stimuleren om inderdaad de stap te zetten naar meer radicale circulaire businessmodellen.’ Knopperts vult aan: ‘En er is meer inzicht nodig in de totale vervanging- en renovatieopgave van Rijkswaterstaat en heel Nederland. Dan pas kun je weten hoeveel materialen er eigenlijk vrijkomen en wanneer. Ook weten we nog niet goed genoeg hoe we de restwaarde van materialen kunnen kwantificeren.’ Parallel aan het ontwikkelen van de SBIR is Rijkswaterstaat daarom in gesprek met verschillende themalijnen en de Bouwcampus om hun oplossingsrichtingen of producten verder te onderzoeken en te ontwikkelen. Potentiële oplossingen, zoals een simulatiegame om informatiebehoeften te meten, kunnen een mooie aanvulling zijn. Knopperts besluit: ‘De komende jaren worden veel viaducten vervangen of opnieuw gebouwd bij Rijkswaterstaat en de provincies. Het loont zich dus sowieso om te investeren in circulaire oplossingen.’
