Het Dagblad van het Noorden berichtte eind augustus 2020 over het NK wielrennen: ‘De producer van de NOS staat tussen de schapenkeutels op de Col du VAM bij Wijster en tuurt wat verontrust de helling af.’ Tijdens het NK is de VAM-berg 27 keer beklommen door de mannen en 17 keer door de vrouwen. Jurgen van der Heijden, van AT Osborne: “Het is een prachtig voorbeeld dat laat zien dat deze voormalige stortplaats verschillende functies heeft: als schapenwei bijvoorbeeld, maar ook als klimmetje voor wielrenners. In Nederland liggen bijna 4000 voormalige stortplaatsen. Daarop komen naast sport en landbouw tien andere functies voor. Vaak in combinatie, zoals op de VAM-berg.”
Jurgen van der Heijden werkt voor AT Osborne. Samen met de Omgevingsdienst Veluwe IJssel, het Gelders Ondergrond Overleg en andere partijen werkt AT Osborne aan een project om meervoudige herontwikkeling van voormalige stortplaatsen mogelijk te maken. Met Platform 31 en TNO organiseert AT Osborne een kennistraject over alternatieve projectontwikkeling voor meervoudige waarde rond bodem, energie, klimaat en water. Mede op initiatief van het Uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond is dit samenwerkingsverband gestart.
Meer lezen over de projecten kijk op de website bij Duurzaamstortbeheer
Sport, landbouw, recreatie, zonnepanelen, landschap, natuur, natuurbegraafplaats, woningbouw, bedrijfshuisvesting, afvalmining, extra afdekking met stortgrond en pioniersfuncties, zoals een pop-up evenemententerrein en tijdelijke studentenhuisvesting. Dit zijn de twaalf bekende vormen van herontwikkeling. Daaraan vooraf gaan maatregelen om bodemvervuiling te beheersen.
Hoewel bij het herontwikkelen van stortplaatsen nooit alle mogelijke functies tegelijkertijd in beeld zijn, is het combineren van meerdere functie zeker mogelijk.
Kortenhoef
Van der Heijden: “Zo is in Kortenhoef een plan in ontwikkeling met vijf functies. Voor het project Groenewoud is de vervuilde grond geïsoleerd en afgedekt. Daar bovenop is ruimte voor natuur, landschap, recreatie en landbouw. Om dit te financieren worden – als onderdeel van het plan – 70 waterwoningen gerealiseerd. De filosofie is dat herontwikkeling de beste manier van beheer is, omdat deze functies geldstromen op gang brengen met opbrengsten die deels gaan naar het eeuwigdurend beheer van de stortplaats.”
Uitvoeringsorganisatie nodig die functies bij elkaar kan brengen
“Een zo waardevol mogelijke benutting van een voormalige stortplaats is in veel gevallen een gemengde benutting”, maakt van der Heijden duidelijk. “Dat is ook in Kortenhoef het geval; de vijf functies versterken elkaar en maken het plan beter.” Maar hoe organiseer je dat en breng je de functies bij elkaar? Van der Heijden: “Dat vraagt om een uitvoeringsorganisatie die publieke en private partijen bij elkaar brengt en tegelijkertijd een groot aantal stortplaatsen in een portfolio heeft. Zo’n organisatie kan bijvoorbeeld met een woningbouwer een contract uitonderhandelen om op vier locaties woningen te realiseren in een goede samenhang met recreatie, natuur en zonnepanelen. Een dergelijke meervoudige herontwikkeling brengt stortplaatsen in een betere toestand door op een verantwoorde wijze waarde toe te voegen en zo hun exploitatie en beheer op lange termijn financieel te borgen.”
Oude en nieuwe economie
“Stortplaatsen zijn letterlijk de overblijfselen van een oude economie”, stelt Van der Heijden: “Wie daar nog in gelooft moet niet aan hun meervoudige herontwikkeling beginnen. In de oude economie dienen alle benodigde middelen voor de realisatie van één enkel doel. Denk aan het gebruik van bouwmaterialen voor het bouwen van woningen. Het uitgangspunt om zoveel mogelijk te verdienen aan dat doel, maakt het duur om iets extra’s te doen in de vorm van bijvoorbeeld circulair bouwen. Het is goedkoper om materialen weg te gooien dan om deze te recyclen, en zo zijn stortplaatsen gegroeid. In de nieuwe economie dient elk middel voor zoveel mogelijk doelen, zoals een huis dat ook een rol kan spelen bij de productie van energie, of bij het opvangen van water. Daarin past ook recycling die het mogelijk maakt grondstoffen voor een volgend doel in te zetten.”
Naar meervoudig gebruik
“Door recycling daalt de hoeveelheid afval en stijgt het aantal voormalige stortplaatsen”, vervolgt Van der Heijden. “Bij de inzet van een middel tot zoveel mogelijk doelen hoort ook het gebruiken van een voormalige stortplaats voor zoveel mogelijk doelen. Dat vraagt van een ontwikkelaar om zo’n stortplaats niet alleen te gebruiken voor enkel zonnepanelen, maar ook moeite te doen voor andere doelen, zoals natuur, of aansluiting op een woonwijk aan de rand van die stortplaats. Een ontwikkelaar die daar geen oog voor heeft opereert nog vanuit de oude economie. Hij is te vergelijken met een directeur sport van een gemeente, die zijn wethouder wil laten scoren met een wielerbaan op een stortplaats, maar geen gedoe wil met meervoudigheid.”
Nieuwe economie omvat de oude
In het project Groenewoud is een andere richting ingeslagen. Van der Heijden: “Daar zijn natuur, landschap, recreatie, landbouw en wonen doelen die dienen als middelen om elkaar te versterken. Het is prima om aan het eigen doel te werken, zoals in de oude economie. Maar laten we het negeren van andere doelen vervangen door die andere doelen juist te gebruiken om het eigen doel te versterken. Zo omvat de nieuwe economie de oude en maakt deze beter. Voormalige stortplaatsen als Groenewoud laten zien hoe je deze kans kunt grijpen."
[1] Zie Reinventing Multifunctionality, RVO 2020, pag. 55
