Het innovatieprogramma Self Supporting Rivier Systeem (SSRS) ontwikkelde het concept contractuele Leerruimte als middel om goede ideeën naast de aanbesteding uit te werken. Leerruimte gaf biomassa en sediment al een impuls. En volgens innovatieregisseur Yuri Wolf leent het zich ook goed voor andere duurzaamheidsideeën. Hoe werkt het?
Innovaties worden zelden binnen een normaal beheercontract opgenomen. Dit stimuleert de aannemer binnen een lopend contract niet om te innoveren. Dát is waar Leerruimte op inspeelt. Door Leerruimte mee aan te besteden, geef je de opdrachtnemer gelegenheid om zowel het reguliere werk uit te voeren als nieuwe ideeën te testen. Binnen SSRS worden hiermee volgens Yuri Wolf goede resultaten bereikt.
Schapen langs het kanaal
‘We bereiden nu de realisatie van een set innovaties voor’, vertelt Yuri. ‘Onder meer voor onderzoek naar verbetering van materiaal voor kribben, waardoor onderhoud aan het profiel van de rivier duurzamer en betaalbaar wordt. De krib kan veranderd worden door materiaal weg te nemen of bij te storten, modulair dus. Bovendien is de verwachting dat de nadelen van een regulier opgebouwde krib met dit type wordt weggenomen. Het materiaal is geschikt voor hergebruik. Verder doen we langs de IJsseldelta-Twentekanalen een proef met een beheervorm waarbij schapen langs het kanaal grazen. We onderzoeken of deze beheervorm passend is en letten daarbij op kosten, biodiversiteit en beleving van het landschap. We zijn heel positief over de resultaten tot nu toe.’
Self Supporting Rivier Systeem (SSRS)
Het innovatieprogramma Self Supporting Rivier Systeem (SSRS) van Rijkswaterstaat richt zich op een zelfvoorzienend rivierengebied. Het doel is dat projectteams binnen het riviersysteem zelf zoeken naar nieuwe toepassingen van materialen en naar samenwerkingen om het beheer betaalbaar, betrouwbaar en toekomstbestendig te maken. Partners bestaan uit overheden, ondernemers, onderzoeksinstituten, onderwijsinstellingen en omgevingspartijen. Om duurzame innovaties rondom sediment en biomassa concreet te kunnen maken heeft het projectteam SSRS de contractuele Leerruimte bedacht. Hiervoor is een landelijk Path Finding Project (PFP) gestart in het prestatiecontract IJsseldelta-Twentekanalen. Rijkswaterstaat verankert vervolgens concrete innovaties zoveel mogelijk in de beheercontracten.
Leerruimte als zelfstandige overeenkomst
Leerruimte is binnen SSRS veelbelovend en reikt veel verder dan het riviersysteem. Daarom werkt Yuri vanuit SSRS de aanpak Leerruimte uit om ook te kunnen gebruiken bij droge projecten én als zelfstandige overeenkomst. Een voorbeeld van een toepassing in een wegenproject is de reconstructie van de N65 Vught – Haaren. De Leerruimte richt zich hier op hoe je de inbreng van de omgeving bij de aanleg van de weg in het contract kunt meenemen. Dit gaat dus verder dan het vragen om klanteisspecificaties. ‘Ik zie meerdere toepassingen om vooruit te komen met Leerruimte, in zelfstandige vorm of als annex in contracten. En dat beperkt zich ook niet tot duurzame onderwerpen. De aanbestedingswet moet je niet als beperking zien. Toon als inkoper gerust lef en doorzettingsvermogen om iets te bereiken’, vindt Yuri, die zelf van oorsprong inkoper is.
Value case
Een value case streeft naar waardecreatie voor alle shareholders en niet naar het belang van een beperkt aantal partijen, zoals bij een business case. Het leent zich voor maatschappelijke projecten waarvan de directe (financiële) waarde niet (meteen) voor alle partijen haalbaar is, maar die wel een aanzienlijke maatschappelijke impact hebben. De gezamenlijke value case kan een basis vormen voor de door iedere afzonderlijke partij te ontwikkelen business case.
Value case
Met een ‘value case’ als basis kunnen volgens Yuri (duurzaamheids)vraagstukken goed worden opgepakt binnen een contract voor Leerruimte. ‘Je kijkt verder dan financiën en weegt de invloeden mee op people, planet, sociaal domein, omgeving en de sustainable development goals. Wij vinden bijvoorbeeld het waterbergend vermogen erg belangrijk en nemen dat mee in een value case met aandacht voor gezonde bodem en biodiversiteit. Enerzijds breng je geld in, maar je wil er waarde voor terug hebben. Bij een Value case moeten altijd meerdere partijen aan tafel zitten vanuit bedrijfsleven en overheden, met elkaar vorm je een keten.’
Een van de voorwaarden voor Leerruimte is een vorm van coproductie met partners. Dit vergt andere competenties van deelnemende marktpartijen. Samenwerken aan elkaars belangen bijvoorbeeld. De ervaringen in projecten laten zien dat dit onderdeel scherp naar voren moet worden gebracht. ‘Niet altijd lukt het. We kwamen in een project tegen dat een leverancier de verkoop van zijn product voorop stelde en niet mee wilde onderzoeken of een andere toepassing van zijn product mogelijk was. Voor ons is die participatie een voorwaarde, omdat bij gedeeld eigenaarschap een hoge mate van vertrouwen komt kijken en partners daardoor in staat zijn om samen goede beslissingen te nemen. Deze voorwaarde moeten we vooraf nog beter benadrukken.’
Meer informatie: yuri.wolf@rws.nl tel. 06-52 59 97 79
