‘Zit je in de kopgroep of in het peloton?’

Investeren in duurzaamheid moet ook nu al lonen. Dat is de achterliggende gedachte van Rijkswaterstaat bij de ‘Koploperaanpak duurzame wegverharding’. Hiermee krijgen koplopers uit de markt een podium om te laten zien wat ze in huis hebben. Wim Kaastra, contractmanager bij Rijkswaterstaat, legt uit hoe de koploperaanpak er concreet uitziet. ‘Jaarlijks selecteert Rijkswaterstaat een beperkt aantal koploperprojecten. Dit zijn projecten waar we zo duurzaam mogelijk asfalt willen toepassen. Per project vragen we vooraf in een marktconsultatie aan de verschillende partijen: hoe duurzaam is het asfalt dat je kunt leveren? Op basis daarvan stellen we de meest ambitieuze eisen, waaraan minimaal 3 partijen kunnen voldoen. Zo gaan we uit van de maximaal haalbare duurzaamheidswinst en tellen we vanaf daar terug.’

Algemene voorwaarden

De eerste 2 projecten met deze insteek worden binnenkort aanbesteed: (Groot) Variabel Onderhoud Hoofdwegennet 2023-2025 in de regio West-Nederland-Noord en het Groot Onderhoud aan de A2 en de A12 in de regio Midden-Nederland. Kaastra is als contractmanager betrokken bij het tweede project. ‘Opgeteld gaat het hierbij om ruim 28 km wegverharding op de A12: 1 weghelft van Woerden tot knooppunt Oudenrijn en 1 weghelft vanaf knooppunt Oudenrijn tot knooppunt Everdingen op de A2.’ De algemene voorwaarden voor wegverhardingen gelden volgens Kaastra uiteraard ook voor het duurzamere asfalt. ‘Denk aan voldoende stroef en vlak asfalt en aan asfalt dat veilig te gebruiken moet zijn door het verkeer. Met daarnaast garantie- en levensduureisen die niet anders zijn dan anders.’ Binnen het transitiepad Wegverharding, waar deze 2 aanbestedingen onderdeel van zijn, werken Rijkswaterstaat en marktpartijen samen om kennis op te doen, om de lat sneller hoger te kunnen leggen en om innovaties versneld in productie te kunnen brengen.

Voldoende podium

De eerste stap voorafgaand aan de 2 aanbestedingen was een marktconsultatie. ‘In het voorjaar van 2022 hebben we een informatiebijeenkomst georganiseerd over de koploperaanpak’, vertelt Kaastra. ‘Op basis van een toelichting op de scope van het project en de koploperaanpak zelf, vroegen we de 12 marktpartijen om ons te voorzien van een zo duurzaam mogelijke MKI-waarde per asfaltmengsel. Als Rijkswaterstaat willen we zo de ontwikkelingen in de markt voldoende podium geven.’ Op basis van een levenscyclusanalyse (LCA) drukt de MKI-waarde (Milieu Kosten Indicator) de milieueffecten van een product uit in euro’s. Zo kunnen de milieukosten van producten worden meegewogen in de gunning en milieukosten voor een GWW-project als geheel objectief worden vergeleken.

Vrijer discussiëren

Van de 12 gevraagde partijen gaven er 6 gehoor aan het verzoek van Rijkswaterstaat om MKI-waardes van hun mengsels te leveren. Zo ook Ballast Nedam. ‘Dat doen wij graag’, zegt bedrijfsleider Joost van der Krogt. ‘Een marktconsultatie is een moment om wat vrijer met een opdrachtgever te kunnen discussiëren. Daarmee creëren we, zeker bij de koploperaanpak, aan beide kanten meer inzicht in zo’n innovatieve aanpak. Zo maak je stappen vooruit die tegelijkertijd ook realistisch zijn.’ Ook Dura Vermeer gaf gehoor aan de vraag van Rijkswaterstaat. ‘Als marktpartij word je echt uitgedaagd om met een zo laag mogelijke MKI-waarde te komen’, vertelt tendermanager Rick Vromen. ‘Het is een goede manier om innovatie te bevorderen, het prikkelt ons. Wat ons betreft zou een dergelijke aanpak ook vaker mogen: dan maak je innoveren aantrekkelijker. De transitie naar een klimaatneutraal 2030 zien wij als een gezamenlijke opgave van de hele keten. Voor ons is duurzaamheid bij aanbestedingen van wegverhardingen altijd één van de pijlers. Die switch hebben we al gemaakt.’

Aanzienlijke milieuwinst

Welke MKI-waarden de 6 marktpartijen elk hebben aangeleverd, is vanzelfsprekend bij Rijkswaterstaat bekend. ‘Onderling weten de marktpartijen het niet, omdat de gegevens geanonimiseerd zijn’, legt Vromen uit. ‘Wij kennen de andere waardes, maar weten niet welke MKI-waarde bij welke collega-onderneming hoort.’ De ingediende waarden stemden Kaastra in ieder geval tevreden. ‘Van ieder asfaltmengsel zijn de 3 meest duurzame waardes beschouwd. Die geven nu al zicht op een mooie te behalen milieuwinst.’

Kopgroep of peloton

De tabel met alle geanonimiseerde gegevens is inmiddels ook gedeeld op aanbestedingswebsite TenderNed. Elke marktpartij heeft hierdoor zicht op haar plek in de duurzaamheidsrangljist, ten opzichte van anderen. Vromen: ‘Het is sowieso altijd interessant om als bedrijf te weten waar je staat. Om in wielertermen te spreken: zit je in de kopgroep, wat je natuurlijk ambieert, of hang je in het peloton?’ Hoe de verhoudingen in het algemeen liggen, is volgens Van der Krogt wel bekend. ‘Dat beeld hebben we wel, bijvoorbeeld via de brancheverenigingen, via allerlei symposia over asfalt en via de Landelijke Asfaltdag. Hoe dan ook willen wij aanhaken bij dit soort duurzame thema’s.’

Prachtig perspectief

Rijkswaterstaat gebruikt de MKI-waarden uit de marktconsultatie als basis voor het formuleren van de contracteisen. Deze zijn beslist vooruitstrevend te noemen en worden bij de start van de aanbesteding bekend gemaakt, naar verwachting begin 2023. Dat is de winst voor de markt, waarvoor innovatie in duurzaamheid vaak vooral een investering is. Kaastra: ‘Marktpartijen kunnen er nu ook echt een contract mee binnenhalen.’ Of Dura Vermeer en Ballast Nedam gaan inschrijven op de aanbesteding? Zolang de contracteisen nog niet bekend zijn, houden ze een spreekwoordelijke slag om de arm. ‘Er zal een bepaalde ambitie liggen, vertaald in de contractvoorwaarden van de uitvraag. Vervolgens bepalen we onze positie’, zo verwoordt Van der Krogt de insteek van Ballast Nedam. Rijkswaterstaat gaat met een goed gevoel richting de aanbesteding. 'We hebben in de planvoorbereiding mooi samengewerkt met de markt', vindt Kaastra. ‘De Koploperaanpak duurzame wegverharding biedt daarmee een prachtig perspectief, op weg naar het samen halen van de doelstellingen voor 2030.’