De rijksoverheid – en dus ook Rijkswaterstaat – wil een inclusieve organisatie zijn met divers samengestelde teams. Die ambitie komt steeds vaker terug in ons inkoopbeleid. Samen met de markt zorgen we dat iedereen mee kan doen en dat we niemand uitsluiten.

Marieke van der Aa, categoriemanager duurzame inzetbaarheid Rijk

Marieke van der Aa is als categoriemanager duurzame inzetbaarheid Rijk verantwoordelijk voor de rijksbrede inkoop van ‘inhuur van HR-professionals’ en ‘HR-diensten’. Zij stelt dat bij de rijksoverheid steeds meer het besef doordringt dat ook inkoop een steentje bij kan dragen aan een diverse en inclusieve rijksoverheid en – nog een stap verder – aan een diverse en inclusieve samenleving. ‘Door diversiteit en inclusie toe te passen als gunningscriterium belonen we marktpartijen die méér willen doen op dit gebied. Zo dagen we de markt uit om hun producten en diensten op een innovatieve manier toegankelijk te maken voor een brede doelgroep.’ Van der Aa geeft aan dat het Rijk maatschappelijk verantwoord wil inkopen. ‘Veel mensen denken dan automatisch aan klimaat, milieu en circulariteit. Maar het verbeteren van diversiteit en inclusie – een vorm van sociale duurzaamheid – is sinds 2021 expliciet opgenomen in het nationaal plan Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen (MVOI). En daarmee dus een officieel inkoopdoel voor het Rijk.’

Inkopen met sociale impact

‘Door diversiteit en inclusie toe te passen als gunningscriterium belonen we marktpartijen die méér willen doen op dit gebied’

Van der Aa was voor haar ‘eigen’ categorie al bezig met inkopen met sociale impact. ‘Toen diversiteit en inclusie expliciet in het plan MVOI werd opgenomen, heb ik die lijn doorgetrokken. Want als je een inclusieve organisatie wil zijn, moet je dit ook uitdragen in je inkoopbeleid. Daarnaast ben ik ervan overtuigd dat we met veel producten en diensten die we als rijksoverheid inkopen een bijdrage kunnen leveren aan diversiteit en inclusie. Zeker als het om mijn eigen categorie gaat.’ Zo gezegd, zo gedaan. Inmiddels heeft Van der Aa als categoriemanager 3 aanbestedingen begeleid waarbij diversiteit en inclusie als gunningscriterium is toegepast: de selectieprocedure voor het Rijkstraineeprogramma, de assessments voor het Rijk – allebei gegund aan HR-adviesbureau Leeuwendaal – en het schrijven van vacatureteksten en jobbranding, gegund aan communicatiebureau Voor Tekst.

Iris Peek, projectleider Rijkstraineeprogramma Leeuwendaal

Zo inclusief mogelijk

Leeuwendaal is sinds oktober 2021 (wederom) verantwoordelijk voor de selectieprocedure van het Rijkstraineeprogramma en sinds juni 2022 voor de assessments van het Rijk. Iris Peek, projectleider Rijkstraineeprogramma bij Leeuwendaal, en Eva Vreuls, directeur Organisatiepsychologie & assessments, geven aan dat diversiteit en inclusie bij de aanbestedingsprocedures een belangrijke rol speelden. Een zeer positieve ontwikkeling, vindt Peek. ‘Als het Rijk een inclusievere organisatie wil worden, kun je daar met behulp van een gerichte wervings- en selectiestrategie zeker op sturen. Bijvoorbeeld door op een talentgerichte manier kandidaten te werven en te selecteren voor het Rijkstraineeprogramma of door je assessments zo inclusief mogelijk te maken.’

Eva Vreuls, directeur Organisatiepsychologie & assessments Leeuwendaal

De bril van talent

Vreuls vertelt dat diversiteit en inclusie bij Leeuwendaal in de haarvaten zit. ‘Alles wat we doen, bezien we vanuit de bril van talent. Hiermee selecteren we automatisch een divers palet aan mensen – eigen medewerkers én kandidaten voor opdrachtgevers. Daarnaast zijn de instrumenten die we gebruiken gevalideerd en “bias-free”. Dit geldt onder andere voor de assessments voor het Rijk en het selecteren van Rijkstrainees. Zo zorgen we er bijvoorbeeld voor dat de assessments geen dubbele ontkenningen of uitdrukkingen bevatten, omdat kandidaten met een niet-Nederlandstalige achtergrond hier soms moeite mee kunnen hebben.’ Peek vult aan: ‘We trainen onze eigen medewerkers en de selecteurs van het Rijk ook op dit gebied, door ze bewust te maken van hun eigen vooroordelen en hoe ze hier in hun werk mee om kunnen gaan. Zo voorkomen we dat ze onbewust toch “mini-me’s” selecteren.’

Andrew van Tienoven, senior consultant arbeidsmarktcommunicatieteksten Voor Tekst

Inclusieve vacatureteksten

Ook communicatiebureau Voor Tekst levert een bijdrage aan een diverse en inclusieve rijksoverheid. Zij verzorgen sinds 1 november 2022 alle vacatureteksten van de rijksoverheid. En die moeten zo inclusief mogelijk geschreven zijn. Ook in deze aanbesteding speelden diversiteit en inclusie dus een belangrijke rol. ‘Diversiteit en inclusie was een van de gunningscriteria’, vertelt Andrew van Tienoven, senior consultant arbeidsmarktcommunicatieteksten bij Voor Tekst. ‘We moesten in de aanbestedingsprocedure aangeven hoe wij hieraan kunnen bijdragen. Ook moesten we op basis van een functieprofiel een inclusieve vacaturetekst schrijven.’ Het contract is recent ingegaan. ‘We zijn niet alleen druk bezig met het schrijven van inclusieve vacatureteksten’, vertelt Van Tienoven. ‘Maar ook met andere zaken die we contractueel verplicht zijn, zoals onze aansluiting bij het Charter Diversiteit. Hiermee beloven we dat diversiteit en inclusie nog meer in onze bedrijfsvoering wordt opgenomen, al zijn we hier van oudsher al veel mee bezig.’

Linda Ratering, programmamanager diversiteit en inclusie Rijkswaterstaat

Diversiteit en inclusie bij Rijkswaterstaat

Diversiteit en inclusie staan hoog op de agenda bij het Rijk, en dus ook bij Rijkswaterstaat. ‘Bij diversiteit gaat om alle zichtbare en onzichtbare verschillen tussen medewerkers’, vertelt Linda Ratering, programmamanager diversiteit en inclusie bij Rijkswaterstaat. ‘Denk aan gender en sociaal-culturele achtergrond, maar ook aan talenten, overtuigingen en opleiding. Bij inclusie gaat het er juist om dat elke persoon wordt gewaardeerd om zijn of haar onderscheidende vaardigheden, ervaringen en perspectieven.’ Diversiteit en inclusie zijn volgens Ratering heel belangrijk. ‘Om beter aan te sluiten bij de maatschappij, willen we een organisatie zijn die een afspiegeling is van de samenleving. Daarom willen we ook divers talent aantrekken en behouden. We willen een inclusieve organisatie zijn met diverse samengestelde teams.’

Volgens Ratering is het ook zaak dat teams inclusief samenwerken. ‘Onderzoek wijst uit dat dit leidt tot sterkere teams, meer innovatiekracht en dus tot betere resultaten.’ Inclusief samenwerken is echter best ingewikkeld. ‘Je moet jezelf openstellen voor anderen en je bewust zijn van je onbewuste vooroordelen. Wil je als leidinggevende dat je team inclusieve besluiten neemt, waarbij de stem van de meerderheid én de minderheid goed wordt meegenomen, dan moet je andere perspectieven wegen en meenemen. Je moet je teamleden het vertrouwen geven dat ze vrijmoedig kunnen spreken en dat jij openhartig luistert. Want alleen zo kom je tot een gewogen en inclusief besluit.’

‘Hopelijk kunnen we ook andere opdrachtgevers binnen het Rijk én marktpartijen inspireren om met dit thema aan de slag te gaan’

Het draait om balans

Over het schrijven van inclusieve vacatureteksten stelt Van Tienoven dat het uiteindelijk om balans gaat. ‘We schrijven zo inclusief mogelijke teksten. Bijvoorbeeld door de woorden “hij” en “zij” te vervangen door “deze persoon”. Of door typisch Nederlandse uitspraken als “spin in het web” te vermijden. En door iets indirecter taalgebruik, omdat uit onderzoek blijkt dat te direct taalgebruik bepaalde groepen afschrikt, terwijl dit bij indirect taalgebruik niet het geval is. Maar we weten ook dat vacatureteksten uiteindelijk gewoon leesbaar moeten zijn. Anders reageert er niemand op je vacature. En dat wil je natuurlijk ook niet.’

Kennis ontwikkelen, borgen en delen

Van der Aa vertelt tot slot dat de kennis en ervaring die zij en haar collega’s van het inkoopuitvoeringscentrum van Rijkswaterstaat hebben opgedaan met diversiteit en inclusie in inkoop niet verloren moet gaan. Daarom is er een D&I-kennisteam opgericht, dat dit verder ontwikkelt, deelt en borgt. ‘Hopelijk kunnen we zo ook andere opdrachtgevers binnen het Rijk én marktpartijen inspireren om met dit thema aan de slag te gaan.’ Wanneer is diversiteit en inclusie in inkoop geslaagd? Van der Aa: ‘Als dit in 2030 vanzelfsprekend is bij inkopers, bij opdrachtgevers én bij de markt. Dan hebben we met elkaar hele mooie stappen gezet.’

Ook in dit magazine!