Rijkswaterstaat staat de komende jaren voor grote maatschappelijke uitdagingen. Alleen met vernieuwing kunnen we die succesvol aangaan. Samen met marktpartijen, kennisinstituten en overheden doet Rijkswaterstaat er daarom alles aan om ervoor te zorgen dat we innovaties snel omarmen, doorontwikkelen en toepassen. Wat er precies komt kijken bij het stimuleren van innovaties in projecten? Een gesprek met Erik Vendel, afdelingshoofd Innovatie en Markt.

Kansrijke ideeën verder brengen

‘Samen met de markt bekijken we hoe we de innovatiekracht van Rijkswaterstaat kunnen versterken’, vertelt Vendel. Zijn team van Innovatie en Markt adviseert inkoop en projecten over trends en ontwikkelingen. ‘Vernieuwen is namelijk belangrijk om de doelen uit het klimaatakkoord van Parijs te halen, maar ook om grote werkzaamheden, zoals het programma Vervanging en Renovatie te volbrengen. Bovendien helpen innovaties ons om steeds efficiënter en veiliger te werken.’ Innovatieve ideeën zijn er genoeg, benadrukt Vendel. ‘Alleen al de Servicedek Zakelijk ontvangt elk jaar meer dan 60 innovatieve suggesties en voorstellen van de markt. Met ons zogenoemde Corporate Innovatieprogramma (CIP) signaleren, stimuleren en faciliteren we deze en andere kansrijke ideeën vroegtijdig. Dit programma is de centrale plek waar we innovaties oppakken, doorontwikkelen en uiteindelijk ook inkopen en toepassen.’ Het Corporate Innovatieprogramma Jaaroverzicht 2017 laat een groot deel van de veelbelovende innovaties zien die Rijkswaterstaat samen met marktpartijen en kennisinstellingen verder heeft gebracht. Zoals de ontwikkeling van ultrastil wegdek en nieuwe damwanden.

Uitnodiging aan de markt

In principe kan iedereen die met een innovatie bezig is, zich melden bij de Servicedesk Zakelijk van Rijkswaterstaat voor een samenwerking. ‘We beoordelen elk voorstel dat binnenkomt’, legt Vendel uit. ‘Allereerst leggen we zo’n voorstel naast onze eigen Innovatieagenda en bekijken we de mogelijke impact van het idee op de innovatiethema’s die de komende jaren onze aandacht hebben. In de agenda beschrijven we ook welke concepten, producten en diensten er komende jaren nodig zijn. Die kun je zien als uitnodiging aan marktpartijen en kennisinstellingen om zich vooral bij ons te melden.’

'Hoe meer een innovatie zich al heeft bewezen, des te eerder is die klaar voor de praktijk'

Ontwikkelingsstadium achterhalen

De meeste suggesties die de Servicedesk Zakelijk ontvangt, zijn niet gebruiksklaar, maar wel de moeite waard om te onderzoeken, en waar mogelijk verder te brengen en te integreren in de aanbestedingen, projecten of werkwijze van Rijkswaterstaat. Vendel: ‘Met innovaties die passen binnen de Innovatieagenda en kansrijk zijn, gaan we verder. De eerste stap is het achterhalen van het Technology Readiness Level (TRL): hoe ver is een innovatie ontwikkeld? Praten we nog over een theorie of is de innovatie bijvoorbeeld al getest in een laboratorium of praktijksituatie? Hoe meer een innovatie zich al heeft bewezen, des te eerder is die klaar voor de praktijk. Voor Rijkswaterstaat is het namelijk cruciaal dat een innovatie doet wat we ervan verwachten. Zijn we daar nog niet zeker van, dan nemen we de innovatie liever iets later in gebruik. Zo voorkomen we problemen achteraf.’

Stuiten op hindernissen

De techniek is een deel van het verhaal. Soms zijn innovaties technologisch al heel ver, maar is de organisatie of de omgeving er simpelweg nog niet klaar voor. ‘Daarom kijken we ook naar het Stakeholder Readiness Level (SRL)’, gaat Vendel verder. 'Zijn ook alle betrokken er klaar voor om met een innovatie aan de slag te gaan? Er kunnen allerlei redenen zijn waarom dit niet het geval is. Denk aan achterhaalde wet- en regelgeving, een gebrek aan draagvlak of (te) hoge kosten.’ Zo ontwikkelt een marktpartij op dit moment een voertuig dat Adreasstrips en verkeerskegels kan plaatsen en verwijderen én dat inzetbaar is om het verkeer te regelen. Een innovatie die ervoor zorgt dat er minder wegwerkers de straat op hoeven, wat het risico op aanrijdingen flink vermindert. Vanuit veiligheidsoogpunt heel interessant, maar helaas stuit de marktpartij op hindernissen. Het blijkt onder andere onmogelijk een ontheffing aan te vragen voor het voertuig en wegbeheerders halen het voertuig in sommige regio’s van de weg, omdat het daar niet wordt geaccepteerd.

'Soms zijn innovaties technologisch al heel ver, maar is de organisatie of de omgeving er nog niet klaar voor'

Belemmeringen en succesfactoren

Rijkswaterstaat wil weten waarom sommige innovaties succesvol zijn, en andere niet. Vendel: ‘Toen we afgelopen jaar een aantal vertraagde innovaties tegen het licht hielden, ontdekten we dat veel belemmeringen overeen kwamen. Zoals het gebrek aan een gezamenlijke stip op de horizon en onvoldoende ketengericht werken. Die veelvoorkomende belemmeringen staan nu op een lijst, en willen we snel uit de weg ruimen, zodat goede innovaties sneller toegepast worden.’ Daarnaast is het ook leerzaam om te bekijken wat succesvolle innovaties gemeen hebben. Rijkswaterstaat liet hier afgelopen jaar onderzoek naar doen in gesprekken met de projectleiders van ruim 20 geslaagde innovaties op het gebied van water, infrastructuur, circulair werken en data-ontwikkeling. Het resultaat is een lijst met factoren die het succes van een innovatie bepalen, variërend van wettelijke kaders, de rol van menselijk gedrag en maatschappelijke druk. Dit jaar inventariseert Rijkswaterstaat hoe de succesfactoren een plek kunnen krijgen in het innovatiemanagement.

Testen met bootcamps

Innovatie en Markt ziet ook dat het niet altijd lukt om ideeën die binnenkomen bij de Servicedesk Zakelijk, zo ver te brengen dat Rijkswaterstaat ze kan inkopen. Om die trend te breken, startten Vendel en zijn team afgelopen jaar met de pilot Rijkswaterstaat Accelerator; een tweedaagse bootcamp die kansrijke ideeën een extra zet geeft. ‘We selecteerden 5 innovaties die binnenkwamen bij de Servicedesk Zakelijk. Onder begeleiding van adviseurs op het gebied van onder andere techniek, inkoop en recht sleutelden zij een dag lang aan hun strategie. Op dag 2 pitchen ze hun idee voor een jury. De beste 3 ideeën gingen door naar de 2e ronde van de bootcamp. Daarin onderzochten de ontwikkelaars samen met onze experts de mogelijkheden voor de ontwikkeling en toepassing van de innovaties. Binnen én buiten Rijkswaterstaat.’ De 2 afvallers uit de 1e ronde werden overigens niet aan hun lot overgelaten. Vendel: ‘Voor die partijen zochten we een testlocatie in de regio. De reacties op de pilot waren erg goed. We bekijken nu hoe we bootcamps een vervolg kunnen geven om zo nog meer innovaties te versnellen.’
 

Innovatie TestCentrum

Voordat innovaties in de praktijk toegepast kunnen worden, wil Rijkswaterstaat zeker weten dat ze voldoen. Zijn ze wel veilig genoeg en werken ze goed? Het Innovatie TestCentrum zoekt samen met marktpartijen een antwoord op die vragen. Hoe dat werkt, vertellen Joke Jager en Rob Portielje op Rijkswaterstaat Zakelijk.

Lees het artikel

Launching customer

‘Op dit moment zijn het nog vooral marktpartijen die bij ons aankloppen met innovaties’, concludeert Vendel. ‘Maar steeds vaker verkennen we de mogelijkheden om ook zelf om innovaties te vragen en onszelf beschikbaar te stellen als launching customer.' Een goed voorbeeld daarvan vindt Vendel de Raamovereenkomst ingenieursdiensten SO3. ‘Daarbij hebben we het in het contract voor marktpartijen mogelijk gemaakt om te komen met innovaties. Inschrijvende partijen deden ook concrete toezeggingen in hun contractmanagementplan. Op die manier hopen we de samenwerking naar een hoger niveau te tillen. Wat mij betreft is dit traject het bewijs dat vraaggestuurd werken een heel effectieve manier is om te komen tot snel toepasbare innovaties. Al met al liggen er zeker nog genoeg mogelijkheden om te voorkomen dat innovaties te lang blijven liggen. Aan de andere kant doen we al heel veel om slimme ideeën snel verder te brengen. Bij ons, op andere plekken binnen Rijkswaterstaat, maar zeker ook in de markt.’