Circulair werken is vaak nog pionieren. Lang niet altijd bieden contracten ruimte om dit uit te vragen. Richard Pool vertelt over veelbelovende initiatieven. Als adviseur ruimtelijke ordening en duurzaamheid bij Rijkswaterstaat Noord-Nederland is hij betrokken bij planontwikkelingen. "Kansen voor circulair werken kun je maar beter vroeg onderzoeken," vindt hij. Ook wijst hij op het belang om vraag en aanbod bij elkaar te brengen.
Circulair werken meetbaar maken
In milieueffectrapportages is circulair werken op veel afzonderlijke aspecten van toepassing. In planstudies wordt het dan ook een steeds belangrijker thema om meetbaar te maken. Richard merkt dit ook aan de adviesvragen die hij krijgt. "Projecten zoals Hoofdvaarweg Lemmer-Delfzijl, de N33 Midden of Bereikbaarheid Ameland vragen mij hierover advies. Zelf ben ik geen specialist, maar samen met de afdeling Circulaire Economie lukt het ons goed om stappen te maken." Een instrument dat hierbij gebruikt kan worden, is de R-ladder.
Meer informatie over deze infographic kan je vinden op de website van de RVO
Oeverconstructies onderzoeken
Veel discussies over circulariteit komen volgens Richard samen in het programma Hoofdvaarweg Lemmer-Delfzijl. Deze vaarweg van 118 km wordt opgewaardeerd naar klasse Va, inclusief vervanging van acht bruggen. "Een omvangrijk project, waarin je met duurzame materialen echt meters kunt maken." In het project komen gesloopte damwanden vrij. Richard: "Vanuit duurzaamheid heb ik in de verkenning ingebracht of de constructie van de oevers met duurzame materialen uitgevoerd kan worden. Het projectteam onderzoekt ook hoe vrijkomende damwanden kunnen worden hergebruikt in kleinere vaarwegen of in andere toepassingen."
Damwanden of stortsteen
Voor de gebruikte damwanden is een ‘life cycle cost’-analyse gedaan om de milieu-impact van het werk aan de vaarweg te verkleinen. "We hebben alle mogelijke oeverconstructies door een ingenieursbureau laten analyseren. Denk aan plastic, beton, staal en hout." De conclusie was dat onder de waterlijn damwanden van Europees hout het meest duurzaam zijn. Voor constructies boven de waterlijn voldoet dit niet. Ook kwamen oevers van stortsteen goed uit de bus. De CO₂-uitstoot hiervan is 30-40% lager dan staal en bovendien de helft goedkoper. Een nadeel was dat het ruimtebeslag van een stortstenen oever groter is dan dat van damwanden. De hele cyclus van stortsteen is bekeken, tot aan de steengroeves in Scandinavië toe. "Op basis van deze onderzoeken hebben we in onze duurzaamheidsvisie geadviseerd om voor een stortstenen oever te kiezen," vat Richard samen. Dat dit inderdaad gebruikt gaat worden, is volgens hem te danken aan het projectteam dat duurzaamheid echt ‘tussen de oren’ heeft. "Dat enthousiasme is nodig om herbruikbare materialen daadwerkelijk toe te kunnen passen."
Duurzaamheid onderscheidend in aanbesteding
Een nadeel voor de opdrachtgever bij de normale aanbestedingssystematiek is volgens Richard dat vrijgekomen materialen automatisch aan de aannemer vervallen. "Economisch is het voordelig om dit materiaal in de omgeving opnieuw te gebruiken, maar dat hangt dus af van het netwerk óf de inspanningen van de aannemer om een nieuwe bestemming te vinden. Voor de opdrachtgever is dit helaas niet in een aanbesteding af te dwingen." Wel ziet hij voor de opdrachtgever kansen om hergebruik op te nemen in de duurzaamheidsparagraaf van de EMVI of in DuboCalc. "Als overheid beoordeel je de beste aanbieder, en duurzaamheid kan daarin onderscheidend zijn."
Regionaal slib wordt grasbetonblok
Ook transport is een niet weg te denken factor bij circulaire materialen. Uitstoot tijdens vervoer kan het voordeel van circulaire materialen verkleinen. "Daarom hebben circulaire materialen uit de eigen regio de voorkeur. Maar toch is het voordeel van regionale producten binnen het inkoopbeleid moeilijk te verzilveren," merkt Richard op. "Binnen de Europese aanbestedingsregels kun je geen specifieke circulaire producten uit eigen regio uitvragen." Zo onderzocht hij of de berm langs de N33 kon worden verstevigd met grasbetonblokken die gemaakt werden van geperst slib uit de Eems Dollard. "Het zou echt een win-winsituatie opleveren als je zo’n specifiek circulair product uit de omgeving kunt toepassen."
Circulaire ontwikkelingen
Richard signaleert dat regionale opslaglocaties voor herbruikbare materialen een belangrijke ontwikkeling worden. "Denk aan de opslag van damwanden, brugdelen, portalen en geleiderails voor snelwegen, waardoor het onnodig ver verplaatsen van materialen wordt voorkomen." Ook het samenwerken met andere overheden in gezamenlijke grondstofbanken kan volgens hem kansen bieden voor het werk van Rijkswaterstaat. Hij verwacht bovendien dat de toepassingsmogelijkheden groter worden als liggers en beweegbare delen van bruggen en wegonderdelen uniformer worden. "Door standaardmaten kunnen materialen namelijk gemakkelijker opnieuw gebruikt worden in andere objecten." Om die uitwisselbaarheid te vergemakkelijken, is ook de vindbaarheid van geschikte materialen van belang. Richard: "Bij circulair werken draait eigenlijk alles om het bij elkaar brengen van vraag en aanbod."
