Analyse van 100 edities
In het pre-digitale jaar 1995 verscheen het allereerste nummer van MER-nieuws. Ter ere van het 100e nummer onderzochten 3 studenten van de onafhankelijke Student Advies Commissie (SAC) van de Rijksuniversiteit Groningen alle nummers. Hun conclusie? “Vooral doorgaan!”
Nuttig instrument
Volgens studentadviseurs Marlies Rijkeboer, Nils Bruinsma en Sacha Verhulst voldoet MER-nieuws, nu in een digitaal jasje, nog steeds aan de doelstellingen van het eerste uur: Het uitwisselen van praktijkervaringen en kennisdeling. “Een nuttig instrument om ervaringen uit te wisselen én op de hoogte te blijven van wat er speelt,” zegt projectleider Marlies Rijkeboer.
Informerend en opiniërend
Het analyseren van alle 100 nummers van MER-nieuws vanaf 1995 tot en met 2021 was een omvangrijke opdracht voor de studentadviseurs. Hun opdrachtgevers waren Rijksuniversiteit Groningen en Rijkswaterstaat in de personen van hoogleraar Jos Arts en MER-nieuws projectleider Winfried Laane en Gisa Vos van Rijkswaterstaat WVL. “Ook al is de vorm sterk meegegroeid met de tijd, in alle MER-nieuwsedities komt het doel nog steeds sterk naar voren,” concludeert Marlies. Van een aanvankelijke focus op de m.e.r.-procedure zelf, zijn artikel steeds meer informerend en opiniërend geworden met veel interviews, projectervaringen en afbeeldingen. De MER-Nieuwsedities zijn daardoor geprofessionaliseerd en leesbaarder geworden.”
Historisch overzicht
Een opvallende conclusie is dat alle nummers van MER-Nieuws samen een bijzonder goed historisch overzicht geven over ontwikkelingen die door de tijd heen hebben plaatsgevonden. “Financiële crises, nieuwe wet- en regelgeving en maatschappelijke en politieke veranderingen hebben sterk invloed op de artikelen en weerspiegelen, logischerwijs, de tijdsgeest. Dat betekent dat ook terugkijken loont. Ze geven een eenduidig inzicht in welke soort projecten, thema’s en discussie over deze periode zijn ontstaan rondom m.e.r.,” zegt Marlies.
‘Nat en droog’
Aanvankelijk had MER-nieuws een breed en informerend karakter, terwijl later per nummer een actueel thema leidend werd voor alle artikelen, met daarin een mix van o.a. interviews, informatie en opinies. De inhoud van de artikelen is vooral terug te leiden naar een mix van ‘droge’ weginfrastructuur én ‘natte’ vaarweg- en waterinfrastructuur’. Spoorweg en luchtvaart komen af en toe aan bod. “De laatste jaren zie je dat energie-infrastructuur in opkomst is,” constateren de onderzoekers.
M.e.r. loont ook zonder m.e.r.-plicht
Door de jaren heen komen de verschillende onderdelen van de m.e.r.-procedure steeds weer aan bod. Ook het al dan niet m.e.r.-plichtig zijn van projecten was met name in de beginjaren een onderwerp van kennisuitwisseling. De studenten constateren dat dit vaak tot de conclusie leidt dat m.e.r. ook zonder m.e.r.-plicht de moeite loont, omdat dit de kwaliteit van het project ten goede komt. Dit komt door het open karakter van het proces met de omgeving.
Draagvlak en participatie
Al vanaf de 1e editie van MER-nieuws tekent zich het belang van draagvlak en participatie af. Ervaringen van projectleiders met participatie, maar ook informatieve artikelen over bijvoorbeeld de belangrijkste basisprincipes bij inspraak komen veelvuldig voorbij. Sterker nog: de onderzoekers zien het belang van participatie alleen maar toenemen, met name ook nadat de Commissie Elverding (2008) dit belang onderstreept.
Commissie voor de m.e.r.
Door de jaren heen is de Commissie voor de m.e.r. goed voor enkele grote interviews. Daaruit blijkt dat de positie van de Commissie gewaardeerd wordt. Andersom ziet de Commissie Rijkswaterstaat ook als een toonaangevende m.e.r.-leverancier. Dit wordt gestaafd met de conclusie dat bij juridische procedures de rechter vaak in het voordeel van Rijkswaterstaat beslist als het projectteam een positief oordeel heeft ontvangen van deze commissie. De ontwikkeling dat het advies van de Commissie niet langer verplicht is, wordt binnen MER-nieuws dan ook niet omarmd.
Nieuwe thema’s in m.e.r.
Een huidige trend is dat niet-wettelijke thema’s zoals duurzaamheid, circulariteit, klimaat en gezondheid in ruimtelijke studies belangrijker worden. De opkomst van deze trend is in MER-nieuws al vroeg zichtbaar. Zo werd in 1998 al genoemd dat in projecten zorgvuldig omgegaan wordt met de omgeving en milieu en werd in dat jaar ook een artikel gewijd aan hergebruik van materialen. Ook wordt in 1996 genoemd dat ontwikkelingen bij Schiphol gepaard moeten gaan met milieuverbeteringen. Vanaf 2010 zijn deze thema’s prominent in MER-nieuws, vaak zelfs als overkoepelend thema.
Gezondheid
Gezondheid wordt in de vroege jaren van MER-nieuws vaak zijdelings behandeld via het thema Externe veiligheid en de aanleg van tunnels. In de loop der jaren wordt gezondheid in artikelen wel genoemd, maar wordt ook geconstateerd dat dit niet meeweegt in beslissingen. Vanaf 2015 komt het brede thema gezondheid regelmatig in artikelen voor. Ook is gezondheid zelfs 2 keer een overkoepelend thema in MER-Nieuws, waaruit blijkt dat MER-nieuws ontwikkelingen signaleert en agendeert om de lezers van relevante informatie te voorzien.
Beschikbaarheid oude nummers
De informatieve waarde van oude nummers is nog steeds aanwezig blijkt uit het onderzoek. “Terugkijken kan soms interessante informatie opleveren over hoe thema’s zich ontwikkeld hebben. Sommige oude thema’s zijn nog steeds actueel,” merkten de onderzoekers op.
Via kennisnet binnen het intranet van het Ministerie zijn alle verschenen nummers van MER-nieuws beschikbaar. Alle nummers vanaf 2018 zijn ook openbaar beschikbaar via www.magazinesrijkswaterstaat.nl.
Onderzoeksrapport
Het gehele onderzoeksrapport van de 100 edities van de SAC is hier te lezen.
