Foto Asphalt Recycling Train (ART)
Een van de hoogtepunten van Infratech 2025, de in januari gehouden vakbeurs voor de toekomst van de infrastructuur, was de uitreiking van de innovatieprijzen door minister Madlener van IenW. Hij was vol lof over de inzendingen. Maar wie zijn de winnaars? En hoe helpt hun slimme innovatie om de enorme instandhoudingsopgave tot een goed eind te brengen?
De tweejaarlijkse vakbeurs InfraTech 2025 stond in het teken van het thema ‘Ruimte voor Ontwikkeling’ en trok in vier dagen tijd meer bezoekers dan ooit: 23.344 in totaal. Om als winnaar van de innovatieprijs uit de bus te komen, moet een project niet alleen uitblinken in innovatie, maar ook bijdragen aan verduurzaming, efficiëntie en samenwerking binnen de sector. Uit vijftig inzendingen koos de vakjury unaniem drie winnaars in drie categorieën.
‘Bij Boskalis zijn we klaar om de oplossing op te schalen’
Beton dat zo licht is als water
Beton zinkt normaal gesproken, maar dat geldt niet voor Buoycrete, winnaar in de categorie Productinnovaties. De naam komt van de Engelse termen buoyancy en concrete: drijfvermogen en beton. Drijvend beton dus. Bedenker Guido Visch, senior research & development bij Boskalis, vertelt dat buoycrete een uniek mengsel is: sterk en toch zo licht als water. ‘Het kan onder water uitharden.’
Het idee ontstond toen Boskalis naar een manier zocht om diepzeemijnen veilig aan land te brengen. ‘We wilden ze inpakken in beton. Maar er was geen geschikte soort beschikbaar’, zegt Visch. ‘Dus zijn we zelf gaan mengen. Zo zijn we tot deze oplossing gekomen, die ideaal blijkt voor onderwaterreparaties. Je kunt het via een slang in een mal laten lopen en het zo elke gewenste vorm aan laten nemen. Met gewoon beton lukt je dat niet. Stel je voor dat je dat in een ballon laat lopen: het zou uitzakken en het resultaat dat je krijgt is zo plat als een pannenkoek. Dit mengsel levert je daarentegen een mooie ronde ballon op. Het is zó licht dat het onder water alle kanten op vloeit, ook naar boven.’
Boskalis Nederland past de vinding al met succes in de praktijk toe. In Amsterdam zijn er gaten in kademuren mee opgevuld, die waren ontstaan door uitspoeling en erosie. Die kunnen nu weer dertig tot vijftig jaar mee. Collega Stefan de Jong, projectleider bij Boskalis Nederland, zegt dat er nog veel meer kademuren op palen zijn, die door het lichtgewicht beton niet hoeven te worden gesloopt en herbouwd. ‘Bij Boskalis zijn we klaar om de oplossing op te schalen’, geeft hij aan. ‘Ik zie bijvoorbeeld mogelijkheden om er bij bruggen en sluizen van Rijkswaterstaat onderwaterreparaties mee te doen.’
Bouwen met de natuur
De Natuurladder is een tool die de bouwsector helpt om de natuur beter achter te laten dan ze haar aantrof. Deze webapplicatie van Dura Vermeer & Heijmans won de innovatieprijs in de categorie Procesinnovaties. Jeroen Demmer, adviseur ecologie landelijke projecten bij Dura Vermeer, vertelt dat wie de hoogste trede bereikt ‘natuuradaptief’ bouwt, oftewel ‘met de natuur’. De Natuurladder is geïnspireerd op de Veiligheidsladder, een instrument om het veiligheidsbewustzijn bij bedrijven mee te meten.
Demmer geeft aan dat bouwen altijd impact heeft op de omgeving. ‘De stikstofproblematiek maakt bijvoorbeeld duidelijk dat we de ogen niet kunnen sluiten voor de gevolgen voor klimaat en biodiversiteit. De Natuurladder is bedacht om het gesprek hierover op gang te brengen.’ De tool is doorontwikkeld met De Vlinderstichting, Sweco, Witteveen+Bos en Strukton. Wie op de onderste trede staat is nog niet met de natuur bezig, terwijl degene die op de vijfde en hoogste tree staat, bouwt in harmonie met de natuur. ‘De Natuurladder helpt om het klimaatbewustzijn te vergroten en iedereen te betrekken bij het behalen van natuurdoelstellingen’, zegt Demmer. ‘Bij elke stap, van plan tot uitvoering.’
De tool is met succes gebruikt bij de reconstructie van knooppunt De Nieuwe Meer bij Amsterdam. Dit is een project van Zuidasdok, een samenwerking van Rijkswaterstaat, gemeente Amsterdam en ProRail dat is gegund aan TriAX, een combinatie van Dura Vermeer, Heijmans en BESIX. Gezamenlijk doorliepen ze de Natuurladder. Dit leverde een score op die ze op trede drie bracht. Er werden veel materialen lokaal ingekocht en op het werkterrein kwam een plek waar inkomende materialen werden verzameld; allemaal om transportkilometers te beperken. Verder werd zoveel mogelijk materiaal hergebruikt.
De natuur kreeg aandacht, met de aanleg van ecopassages, natuurvriendelijke oevers, vissenhotels, insectenhotels, nestkasten voor vogels en fauna-uittredeplaatsen. Dat zijn plekken waar dieren die in het water leven makkelijk uit het water kunnen klimmen. Met name op steile oevers verdrinken jaarlijks veel dieren. Ook kwamen er grondkeringen, die bestaan uit blokken van geperste plantenresten en waar groen op kan groeien.
Demmer zegt dat de ladder kan helpen om de vernieuwingsopgave door een natuurvriendelijke bril te bekijken. ‘Veel infrastructuur is aangelegd in een tijd dat er weinig oog was voor de omgeving. Nu is er de kans om de negatieve effecten die toen zijn ontstaan om te buigen.’
Samen pionieren met duurzaam wegdekonderhoud
In de categorie Duurzame Samenwerking won de provincie Gelderland, die samen met Rijkswaterstaat en Dura Vermeer een succesvolle proef deed met de Asphalt Recycling Train (ART). Die vond in juni 2024 plaats op de N315 bij Ruurlo. De ART bestaat uit geavanceerde, naadloos samenwerkende machines, die oud asfalt ‘opeten’ en ter plekke nieuw asfalt uitspugen. Ze verwarmen het asfalt, maken het los en gebruiken het opnieuw.
‘Toen we keken waar de meeste winst te behalen valt, stond asfalt met stip op nummer één’
Reinier Trommel is coördinator duurzaamheid beheer en onderhoud bij de provincie Gelderland. Hij vertelt dat de trein twee jaar geleden in beeld kwam, tijdens een kennisdag van de provincie over asfalt. ‘Dura Vermeer hield er toen een presentatie over. We zagen direct mogelijkheden, want we beheren ruim 1.100 kilometer aan wegen. De ART is niet super wendbaar, maar op een groot deel van de provinciale wegen is dat geen probleem, want die zijn tamelijk recht. Rijkswaterstaat zag veel potentie in de ART voor het bereiken van hun duurzaamheidsdoelstellingen. Wij hebben soortgelijke doelen; reductie van uitstoot van broeikasgassen en circulariteit zijn speerpunten. Toen we keken waar de meeste winst te behalen valt, stond asfalt met stip op nummer één. Wij hebben daarom als eerste wegbeheerder een wegvak beschikbaar gesteld toen Rijkswaterstaat een oproep deed.’
Trommel vertelt dat de toplaag van wegen elke zeven tot vijftien jaar aan vervanging toe is. Dankzij de trein is het dus niet nodig om hiervoor nieuw asfalt te maken. ‘Dit betekent dat je ook geen steentjes meer hoeft te winnen en te transporteren. En je hoeft geen bitumen te vervangen, een restproduct uit de aardolie-industrie.’ Volgens Trommel zien alle betrokken partijen toekomst in deze techniek, maar zijn er eerst meer tests nodig. ‘Zo weten we nog niet of het goed mogelijk is om met de trein geluidsarm asfalt te maken. Ook is niet duidelijk of de levensduur van de gerecyclede toplaag vergelijkbaar is met een nieuwe. Als daar meer over duidelijk is en de kosten niet veel hoger zijn dan voor nieuw asfalt, kunnen we een groot deel van ons wegenonderhoud met de ART uitvoeren.’
Stimulans
Alle drie de winnaars zien de Innovatieprijzen als een blijk van waardering, en een stimulans om door te gaan op de ingeslagen weg. En dat is precies waar de prijs voor is bedoeld, zegt juryvoorzitter Arno Visser (Bouwend Nederland). ‘Niet alleen om de discussie op gang te brengen, maar ook om respect te tonen voor al die mensen die zichzelf de moeilijke vraag durven te stellen: Hé, kan dit anders? Kan dit beter? Kan dit slimmer?’
Innovatie: cruciaal voor de instandhoudingsopgave
De instandhoudingsopgave is de grootste onderhoudsbeurt van de infrastructuur ooit. Diana Beuting, hoofdingenieur-directeur Rijkswaterstaat Grote Projecten en Onderhoud (GPO), zat in de jury van de Innovatieprijzen, omdat ze vindt dat innovatieve technieken en methoden onmisbaar zijn om deze klus vlot, betaalbaar en duurzaam te klaren.
Beuting geeft aan dat de opgave niet alleen ‘mega’ is vanwege de grote aantallen bruggen, sluizen, stuwen en tunnels die onder handen worden genomen, of de vele kilometers wegen, bermen en oevers. De infrastructuur moet bijvoorbeeld ook meer en zwaarder verkeer aankunnen, beter bestand zijn tegen extreem weer én voldoen aan steeds strengere Europese eisen voor constructieve veiligheid. ‘Innovatie-oplossingen kunnen helpen om de levensduur van infrastructuur te verlengen. Ze kunnen daarnaast helpen om werk makkelijker, sneller en veiliger uit te voeren. Vooral de inzet van data en AI biedt ongekende mogelijkheden. Denk aan snellere en betere inspecties van bruggen, waardoor we nog beter inzicht krijgen in de levensduur. Dat helpt om onderhoud beter te prioriteren en programmeren.’
Ze vervolgt: ‘We staan bij veel innovaties nog maar aan het begin. De prijswinnende oplossingen laten zien wat nu al mogelijk is en geven een indruk van wat we in de toekomst kunnen verwachten. Overigens ontliepen de inzendingen elkaar weinig. We hebben best veel discussie gehad over wie we nu als winnaar uit de bus moesten laten komen. Uiteindelijk gaven niet alleen innovativiteit en originaliteit de doorslag, maar ook schaalbaarheid en praktische toepasbaarheid. De Natuurladder is bijvoorbeeld ook een handige checklist die ervoor zorgt dat je niets over het hoofd ziet wanneer je werkzaamheden uitvoert met oog voor de natuur. Ontbreekt er bijvoorbeeld iets aan een vergunningaanvraag, dan kun je vaak opnieuw beginnen.’ Alle inzendingen hebben volgens Beuting één ding gemeen. ‘Ze laten zien dat er veel volharding nodig is om innovaties tot een succes te maken.’
