Watermanagement over beheergrenzen heen

Te veel water, te weinig water: voor de verschillende waterbeheerders in ons land is het een ingewikkelde puzzel om water continu op het juiste moment naar de juiste plekken te sturen. En niet alleen om aan de vraag van gebruikers te voldoen, maar ook om zo duurzaam mogelijk te handelen. Want als gemalen bijvoorbeeld pompen wanneer veel windenergie wordt opgewekt, scheelt dat conventionele stroom.

Snelweg van het water

Door over beheergrenzen heen te kijken, valt veel te winnen, legt Hilga Sikma uit, senior projectleider watersysteem bij Waternet. ‘Nu doen we voornamelijk allemaal ons eigen deel. Wat precies bij de buren gebeurt, is vaak niet goed inzichtelijk. Het samenwerkingsverband Slim Watermanagement brengt hier verandering in. We delen informatie en kijken naar oplossingen. We hebben immers allemaal hetzelfde doel: de snelweg van het water goed laten functioneren.’

Data delen en over beheergrenzen heen kijken – het klinkt zo eenvoudig. Toch is dit in de praktijk vaak lastig, weet consultant Bonne van der Veen van Deltares. ‘Neem de positie waarin bestuurders zich bevinden. Zij zijn gekozen om de belangen van hun gebied te behartigen. Terwijl samenwerken betekent dat je weleens een stap opzij moet doen. Ook wanneer je onder druk staat van collega’s en de media.’

Serieuze spelletjes

‘Om Slim Watermanagement in de praktijk te brengen, moeten álle lagen van organisaties handelen voor een watersysteem zonder grenzen. Van bestuurders tot de mensen buiten’, legt Van der Veen uit. Om deze mindset te bewerkstelligen, ontwikkelde Deltares verschillende serious games. Kortom: spellen met een serieuze insteek. ‘Zo’n spel speel je met meerdere organisaties in een sessie van 1,5 uur, waarbij 2 dagen watermanagement wordt gesimuleerd. De game bestaat uit een fysieke kaart van een bepaald gebied, plus alle hoofdkranen en waterkeringen. Een computermodel berekent het effect van iedere stap in het spel, en dat projecteren we vervolgens op de kaart. Maatbekertjes geven het peil in de verschillende beheersgebieden aan. Het model is eenvoudig opgezet, maar het helpt enorm om je in te leven.’

Deltares ontwikkelde onder andere een spel over wateroverlast voor het stroomgebied van het Noordzeekanaal / Amsterdam-Rijnkanaal en droogte in het IJsselmeergebied. Spelers worden uitgedaagd een oplossing te bedenken bij talloze situaties: ‘Hoe bestrijd je wateroverlast als het gemaal van IJmuiden in onderhoud is, of de helft van de pompen uitvalt? We hebben op de bestuurlijke conferentie 'Delta-aanpak waterkwaliteit en zoetwater' eind vorig jaar een aantal scenario’s voorgelegd, wat voor veel discussie zorgde. Zo blijkt maar hoe veel afspraken we nog moeten maken.’

Samen achter de knoppen

Dat de game-kaart bij een misstap nat wordt, valt nog te overzien. Maar ook aan het echte werk wordt bij Slim Watermanagement gedacht. Sikma: ‘In de vorm van redeneerlijnen hebben we gezamenlijk op papier gezet hoe we willen handelen in bepaalde situaties. Is er bijvoorbeeld hoogwater in onze regio – Amsterdam-Rijnkanaal / Noordzeekanaal – dan zetten we gemaal IJmuiden eerst aan. Op basis van deze redeneerlijnen hebben we een gedeeld online informatiescherm ontwikkeld met de gegevens die nodig zijn om volgens deze afspraken te handelen. Denk aan waterstanden, hoeveel water passeert en de weersverwachting.’

Het scherm werkt goed, zo bleek tijdens de regenachtige septembermaand. Sikma: ‘Zodra het wat spannender werd, kroop iedereen achter de computer. Daarbij communiceerden we via WhatsApp. Simpel, maar het werkt als een trein. Doordat we naar dezelfde gegevens keken, ontstond daar geen discussie meer over. Het ging meteen over wat te doen: “Rijnland, kan het bij jullie iets minder? Noorderkwartier? Ja, dat kan!”’ Tevreden zegt Sikma: ‘Het is mooi dat het vertrouwen is ontstaan dat we op deze manier communiceren. Want nergens is het perfect, en dat zeg je normaal gesproken niet meteen tegen je buurwaterbeheerders. Maar door ervaringen te delen, kunnen we veel sneller handelen.’