Evenwicht tussen benutten en beschermen

Duurzame instandhouding van grondwatervoorraden in Nederland van voldoende kwaliteit en in voldoende beschikbare hoeveelheid is van groot belang voor zowel de korte als de langere termijn. De Studiegroep Grondwater heeft in december 2022 haar eindrapportage en daarmee advies aangeboden aan de Stuurgroep Water (opdrachtgever). Deze studiegroep geeft op basis van een systeemanalyse en een probleembeschrijving inzicht in een aantal grondwater vraagstukken.

Daarbij is tevens aandacht voor het besef van urgentie voor bescherming en behoud van grondwater bij al de overheidspartners en een afdoende inzet van het beschikbare instrumentarium. De Studiegroep grondwater komt met een aantal aanbevelingen gericht op de grondwaterproblematiek in de breedte, vanuit de volgende thema’s :

  • Verdroging Hoog Nederland;
  • Grondwater over- en onderlast in Laag Nederland;
  • Verzilting in Laag Nederland;
  • Tegengaan van de achteruitgang van de grondwaterkwaliteit;
  • Energietransitie in relatie tot grondwater;
  • De waardering van het grondwater en de maatschappelijke en economische waarde van het grondwater.

In het advies worden een tiental aanbevelingen gedaan en deze worden gekoppeld. Ook worden er concrete acties meegegeven. Daarbij zal de Studiegroep geen voorstander zijn voor het opzetten van een parallel-spoor naast wat er allemaal al loopt zoals rond Water Bodem Sturend en het Nationaal Programma Landelijk Gebied. De studiegroep Grondwater zal het Bestuurlijk Overleg water in december 2022 naast de aanbevelingen en acties ook vragen akkoord te gaan met de vorm van een twee-traps-raket rond de uitwerking en borging van de acties binnen de genoemde lopende processen rond Water Bodem Sturend (WBS) en Nationaal Programma Landelijk Gebied (NLPG). Bodem en Ondergrond levert ondersteuning ten behoeve van implementatie advies en aanbevelingen en levert ondersteuning met ontwikkelen van juridisch instrumentarium in relatie tot de cumulatieve effecten grondwateronttrekkingen (ondersteuning voor provincies/waterschappen) gekoppeld aan uitwerking van Bodem en Water Sturend.

Rijkswaterstaat Bodem en Ondergrond ondersteunt de Studiegroep Grondwater en brengt door haar deelname aan het voorbereidende kernteam kennis van het grondwatersysteem in. In diezelfde rol blijven we de werkgroep Aanvullende Strategische Voorraden, Nationale Grondwater Reserves adviseren. Provincies wijzen deze aanvullende strategische voorraden aan om te anticiperen op de toenemende watervraag.

Het bepalen van Nationale Grondwater Reserves vindt plaats door het Rijk. Daarbij hebben we via het inmiddels gevestigde platform Intermediair kennis Netwerk Bodem Energie (IKBE, rol voorzitter) contacten en onderhouden het kennisnetwerk in dossier bodemenergie versus drinkwater.

In september 2020 is de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) vastgesteld. Gelijk met de NOVI is de Uitvoeringsagenda NOVI 2021-2024 vastgesteld. In de Uitvoeringsagenda staan onder ander de nationale programma’s vermeld die bijdragen aan de ambities van de NOVI. Het Programma Bodem en Ondergrond is één van deze programma’s.

Dit programma heeft als doel het duurzaam, veilig en efficiënt gebruik van bodem, ondergrond en grondwater te bevorderen. Daarbij streven we naar evenwicht tussen benutten en beschermen.

Voor het vormgeven van het programma wordt in opdracht van Ministerie van IenW een verkenning uitgevoerd die moet leiden tot een position-paper over visie, doel, focus, afbakening, context, rolopvatting en vervolgproces van het NOVI-programma Bodem en Ondergrond. Rijkswaterstaat Bodem en Ondergrond levert organisatorische ondersteuning en expertkennis voor het programma waarin de thema’s bodemaling, grondwater en energietransitie en vitale bodem zijn opgenomen. Voor Water en Bodem sturend wordt inhoudelijke ondersteuning geleverd bij de uitwerking van de begrippen ‘vitale bodem’, ‘bodem positief ontwikkelen’ (inclusief mogelijke indicatoren) en ‘4D ruimtelijke ontwikkeling’. En we ondersteunen het Ministerie in het dossier EU Bodemstrategie. Het EU beleid rondom bodem zal wijzigen, wat consequenties kan hebben voor het Nederlands bodembeleid.

Ook activeren we de regionale netwerken en de koppeling met IenW waarmee signalen uit de praktijk over de nieuwe thema’s uit het programma Bodem en Ondergrond, de EU bodemstrategie, het NMP en Water en Bodem sturend ophalen en anderzijds bijdragen aan de beeld- en meningsvorming over het nieuwe beleid. Ook vervullen we de Liaisonfunctie voor de bestaande kennisnetwerken zoals bodemenergie en bodemdaling.

Voor de opgave `Grondwater en ondergrond’ hebben wij voor 2023 gemiddeld 1,6 + 1,0 = 2,6 fte aan capaciteit gepland.