‘Rijden doe je met volle aandacht op de weg. Punt.’

Na de coronacrisis zijn we met z’n allen weer massaal de weg op gegaan. Een gegeven dat we moeten bekopen met een forse toename van het aantal verkeersongelukken, vaak met dodelijke afloop. In 2022 kwamen 745 mensen om door een verkeersongeval. Het hoogste aantal sinds 2008 en een toename van 163 slachtoffers ten opzichte van 2021. Een getal dat Rijkswaterstaat grote zorgen baart, mede omdat een derde van het aantal verkeersongelukken ‘zakelijk’ is, vertelt Bastiaan van Rees van Rijkswaterstaat. ‘Onze organisatie heeft dagelijks veel mensen op de weg, zoals toezichthouders en inspecteurs. Die lopen vanwege hun werk een hoger risico op een verkeersongeval dan iemand die alleen met woon-werkverkeer te maken heeft.’

Bewuster reizen

Van Rees is als verkenner van Rijkswaterstaat NOVA betrokken bij het IenW-programma MONO-zakelijk. ‘Dit programma sluit naadloos aan op de focus van Rijkswaterstaat op veiligheid, bereikbaarheid en duurzaamheid. Het gaat erom dat we in Nederland bewuster gaan reizen. Dat betekent rijden zonder afleiding, deels thuiswerken, de spits mijden, en slim je vervoersmiddel kiezen. Als een werknemer veilig naar zijn werk gaat en weer veilig thuiskomt, heeft de werkgever daar ook baat bij. Sociaal, maar ook financieel, omdat deze verzuim- en schadekosten uitspaart.’

Goed werkgeverschap

Henrik Hooimeijer, directeur techniek en technisch management bij Rijkswaterstaat Grote Projecten en Onderhoud (GPO), is een warm pleitbezorger van MONO-zakelijk. Hij drukt medewerkers het belang van rijden zonder afleiding dan ook vaak op het hart. Vanuit zijn vakgebied – Hooimeijer is namens het GPO-directieteam verantwoordelijk voor de veiligheid van medewerkers – maar ook vanuit goed werkgeverschap. ‘Als werkgever van 9.500 mensen moeten we als Rijkswaterstaat iets met dit thema. We dragen de verantwoordelijkheid om onze medewerkers te stimuleren bewuster met mobiliteit om te gaan.’

Kop-staartbotsing

Zelf is Hooimeijer vrij direct in zijn aanpak. ‘Als ik zie dat iemand tijdens een Teams-overleg aan het rijden is, moet hij van mij de vergadering verlaten.’ Niet dat Hooimeijer zelf altijd het beste jongetje van de klas is geweest. ‘Voorheen belde en videobelde ik ook redelijk vanzelfsprekend vanuit de auto. Maar daar ben ik van teruggekomen. Ongelukken zijn slechts statistieken, totdat je er zelf mee te maken krijgt.’ Daar kan Hooimeijer over meepraten, want vorig jaar was hij betrokken bij een kop-staartbotsing. ‘De automobilist achter mij was afgeleid. Gelukkig kwamen we met de schrik vrij, maar ik besefte dat het veel ernstiger had kunnen aflopen en dat ook ík die automobilist had kunnen zijn. Voor mij is het sindsdien helder: rijden doe je met je volle aandacht op de weg. Punt.’

Mooie initiatieven

Als uitvoeringsorganisatie van het ministerie van IenW draagt Rijkswaterstaat de principes van MONO-zakelijk met groot enthousiasme uit. Maar in hoeverre leeft Rijkswaterstaat zelf deze principes na? ‘Veiligheid en duurzaamheid zijn waarden die in het dna van onze organisatie zitten, maar dat betekent natuurlijk niet dat iedereen altijd op scherp staat’, legt Van Rees uit. ‘Ook bij Rijkswaterstaat kan het bewustzijn altijd beter. Binnen de organisatie zijn er al een paar mooie initiatieven gestart’, vertelt hij enthousiast. ‘Sommige organisatieonderdelen werken bijvoorbeeld met een speciale gespreksleidraad. Deze kan het management gebruiken om binnen een team het gesprek over bewuste mobiliteit op gang te krijgen. Blijkt het een waardevolle tool, dan kunnen andere regio’s en organisatieonderdelen van Rijkswaterstaat daar vanzelfsprekend ook mee gaan werken.’

Aanspreken op gedrag

Met een gespreksleidraad hebben werkgevers de essentie van een effectieve aanpak te pakken om bewustzijn te creëren. Van Rees: ‘De leidraad is een middel om een cultuur te creëren waarbinnen het heel gewoon is om elkaar op gedrag aan te spreken.’ Het gevaar van betutteling wijst hij resoluut van de hand. ‘We gaan niks opleggen of verbieden, maar we hebben wel duidelijke richtlijnen. Het gaat immers om veiligheid en het minimaliseren van de gevolgen van onveilig rijgedrag. Voor de werkgever, uiteraard voor de werknemer, maar ook voor zijn of haar familie. We gunnen het iedereen om zich bewust te zijn van je afwegingen in het verkeer en de risico’s daarvan.’

Doen wat binnen je macht ligt

Dat vindt ook Hooimeijer. ‘Het gaat niet zozeer om de keuze, maar om de overweging erachter. Besluit iemand te bellen onder het rijden? Oké, als hij maar beseft welk risico hij neemt voor zichzelf en anderen en de eventuele gevolgen daarvan aanvaardt.’ Volgens Hooimeijer kan iedereen op zijn manier het verschil maken. ‘Doen wat binnen jouw macht ligt, dat is waar het om gaat.’ Hij illustreert het met een persoonlijk voorbeeld. ‘Overleggen en telefoongesprekken plan ik zo in, dat ik ze vanuit huis of vanaf kantoor kan voeren. En als ik onverhoopt de weg op moet, verplaats ik de afspraak. Klinkt heel eenvoudig, maar het is wel een bewuste keuze. Tijdens het autorijden gaat de telefoon helemaal op stil.’ Mooie bijvangst is dat Hooimeijer tegenwoordig veel minder vermoeid thuiskomt. ‘Tijdens de autorit naar huis glijdt de dag van mij af. Het is een moment van bezinning geworden. Dat kan ik iedereen aanraden.’