De Code Verantwoordelijk Marktgedrag prikkelt opdrachtgevers, opdrachtnemers en intermediairs uit de facilitaire dienstverlening om respectvol zaken te doen. Eerlijke prijzen en concurrentie én goede arbeidsomstandigheden zijn het doel. Categoriemanager verhuisdiensten Tamara van Vastenhoven van Rijkswaterstaat wil dat zo veel mogelijk partijen meedoen. ‘De code is geen wetgeving, maar ik wil mensen er wel mee inspireren om de wereld een beetje mooier te maken.’
‘Door fysiek aanwezig te zijn bij zo’n bijeenkomst, laten de bedrijven zien hoe belangrijk ze de code vinden’
Op initiatief van Rijkswaterstaat kwamen 25 bedrijven op dinsdag 9 april in Utrecht bij elkaar voor alweer de 3e regionale tekensessie van de Code Verantwoordelijk Marktgedrag. Met hun handtekening onderstrepen zij dat ze waarde hechten aan respectvol zakendoen en daarom de spelregels van de code willen volgen. ‘Door fysiek aanwezig te zijn bij zo’n bijeenkomst, laten de bedrijven zien hoe belangrijk ze de code vinden’, legt organisator Tamara van Vastenhoven uit. ‘Bovendien kunnen partijen uit verschillende branches hier echt het gesprek met elkaar aangaan. Dat is de basis voor verantwoordelijk gedrag.’
Aanleiding: stakingen schoonmaak
De Code Verantwoordelijk Marktgedrag is ontstaan naar aanleiding van de grote schoonmaakstakingen in 2010, vertelt Van Vastenhoven. ‘Je herinnert je vast nog wel de beelden van vervuilde stations en treinen, omdat schoonmakers onder meer de prullenbakken niet leegden. Daarmee vroegen ze aandacht voor de hoge werkdruk in hun branche. Zij waren de dupe geworden van lage prijzen door sterke concurrentie. De vakbonden keken vooral naar grote opdrachtgevers als NS en Schiphol voor een oplossing. Die opdrachtgevers trokken zich dat aan en zijn samen met vakbonden, opdrachtnemers en intermediairs uit de sector tot deze code gekomen. Ze hebben met elkaar afspraken gemaakt om te zorgen voor eerlijke prijzen en concurrentie. Én voor goede arbeidsomstandigheden voor de werknemers.’
Het succesverhaal
Commissievoorzitter van de Code Verantwoordelijk Marktgedrag Kees Blokland is van begin af aan betrokken bij de ontwikkeling. 'Ik was destijds directeur HR bij de NS. Na de schoonmaakstakingen pakten wij samen met Schiphol de handschoen van de vakbonden op om de negatieve prijsspiraal en productiviteitsdruk aan te pakken. We betrokken er meer partijen bij. Dat was een soort minipolder: na een half jaar intensief overleg – en strijd – lag er een code waar iedereen zich in kon vinden.'
'Regels zijn bijvoorbeeld: koop niet alleen in op prijs, verkoop niet op onhaalbare prijzen, waarborg kwaliteit en veiligheid, investeer in opleiding en vakbekwaamheid, zorg voor degelijk contractmanagement en bied medewerkers tenminste jaarlijks een gesprek met de opdrachtgever. Om gesjoemel met de afspraken aan te pakken, werken we met gele en rode kaarten en stimuleren we voorbeeldgedrag met een best practice award. Dat hebben we geleerd van de vakbonden. Beide methoden blijken effectief om gedrag te veranderen. Daarmee hebben we aanbestedingen kunnen beïnvloeden. Ook publiciteit is belangrijk: frappez toujours. We zijn blij dat het succes in de schoonmaak geleid heeft tot meer aandacht en uitbreiding naar andere branches.'
‘Met name het laatste half jaar sluiten steeds meer verhuisbedrijven zich aan’
Meer branches
De Rijksoverheid is een grote opdrachtgever op het gebied van schoonmaak en tekende de Code Verantwoordelijk Marktgedrag als een van de 1e partijen. Toen de code zich uitbreidde naar de branches catering, beveiliging en verhuisdiensten, nam het Rijk ook daar zijn verantwoordelijkheid als grote opdrachtgever. Zo vertegenwoordigt Van Vastenhoven de verhuisbranche. Als categoriemanager verhuisdiensten binnen het Inkoopuitvoeringscentrum (IUC) Corporate Dienst van Rijkswaterstaat is ze verantwoordelijk voor de inkoopvisie en -strategie wat betreft verhuizen. Niet alleen voor Rijkswaterstaat zelf, maar voor de hele Rijksoverheid. Van Vastenhoven: ‘Als categorie verhuisdiensten hebben we de code omarmd. In 2015 heeft branchevereniging Organisatie voor Erkende Verhuizers de code ondertekend en met name het laatste half jaar sluiten ook steeds meer verhuisbedrijven zich aan. Bij de eerder genoemde tekensessie in Utrecht waren bijvoorbeeld zo’n 20 verhuizers aanwezig.’
‘Het belangrijkste blijft om elkaar serieus te nemen en open het gesprek aan te gaan.’
Kwaliteit boven prijs
Als categoriemanager zit Van Vastenhoven ook in de Codekamer Verhuizen. ‘Daar bespreken we met vertegenwoordigers van de verschillende partijen hoe we de code in de praktijk kunnen brengen. De 1e stap is een andere manier van aanbesteden. Daarmee kun je aan de voorkant al afspraken maken voor een eerlijke prijs. Bijvoorbeeld door kwaliteit belangrijker te maken dan prijs. In de codekamer merken we dat bedrijven daar echt mee bezig zijn. Zo krijgen we regelmatig klachten van verhuizers als opdrachtgevers zich bij de aanbesteding niet aan de code houden. Dit lossen we op door in overleg te gaan met de betreffende opdrachtgever en te wijzen op de essentie van de code. Soms leidt dit ertoe dat de opdrachtgever de aanbesteding aanpast of zelfs helemaal stopt. Maar het belangrijkste blijft om elkaar serieus te nemen en open het gesprek aan te gaan.’
De resultaten
'Het duurde even voor de code duidelijke resultaten opleverde in de verhuisbranche', vertelt algemeen secretaris Anton Vis van branchevereniging Organisatie voor Erkende Verhuizers. 'Voor veel ondernemers was het eerst vrij abstract, zoals een straaljager waarvan je alleen het geluid hoort. De Codekamer Verhuizen heeft dat concreet gemaakt door klachten succesvol af te handelen. Zo zijn er aanbestedingen bijgesteld en van de markt gehaald. Sindsdien staan ondernemers letterlijk in de rij om de code te ondertekenen.'
'Ik zie de bewustwording toenemen, maar we zijn er nog niet. Samen met vakbonden, opdrachtgevers, leveranciers en intermediairs werken we aan implementatie van de code voor een duurzaam effect. Dat is een leerproces waarin we elkaar vasthouden. We waarderen de manier waarop het Rijkscategoriemanagement hier actief aan bijdraagt: deskundig, toegankelijk en met oog voor de dilemma’s van het bedrijfsleven.'
‘Het is de bedoeling dat opdrachtgevers en opdrachtnemers veel meer als gelijkwaardige partners optrekken’
Duurzaamheid van mensen
De Code Verantwoordelijk Marktgedrag is inmiddels onderdeel van de inkoopdoelstellingen van de Rijksoverheid. ‘Het sluit ook heel goed aan bij bijvoorbeeld de Marktvisie’, vindt Van Vastenhoven. ‘De principes zijn eigenlijk hetzelfde. Het is de bedoeling dat opdrachtgevers en opdrachtnemers veel meer als gelijkwaardige partners optrekken. De code sluit ook aan bij onze duurzaamheidsdoelstelling. We willen graag dat de verschillende partijen duurzaam omgaan met mensen. Dat wordt steeds belangrijker. Het gaat om een kwetsbare groep werknemers. Het zijn veelal minder hooggekwalificeerde mensen die fysiek belastend werk doen en moeilijk voor zichzelf op kunnen komen. Juist in deze branches is het goed om mensen te beschermen.’
Blijven ontwikkelen en inspireren
Hoewel de verhuisbranche al een paar jaar betrokken is bij de code, blijft het belangrijk om er aandacht aan te geven, merkt Van Vastenhoven. ‘Het lijkt misschien vanzelfsprekend om respectvol met elkaar om te gaan, maar in de praktijk blijkt regelmatig dat partijen zich niet aan de regels van de code houden. We blijven er dan ook volop aan werken om de hele branche mee te krijgen. We inventariseren bijvoorbeeld welke aanbestedingen er de komende 2 jaar aankomen en sturen de betreffende opdrachtgevers vooraf informatie toe. Binnenkort geef ik een presentatie over ons beleidsplan voor een ondernemersvergadering van de branchevereniging. En ik ga regelmatig langs bij andere overheden om over dit onderwerp te sparren. De code is geen wetgeving, maar ik wil mensen er wel mee inspireren om de wereld elke dag een beetje mooier te maken.’
