Meer bereiken met minder regels
Hoe zou de samenwerking tussen Rijkswaterstaat en marktpartijen verlopen met zo min mogelijk regels? Een spannende vraag. Rijkswaterstaat wil uitproberen wat er mogelijk is. Zo is Project DOEN ontstaan. Het uitgangspunt: ‘Stel alle regels ter discussie, behalve de wet. We kunnen er eindeloos over praten, maar we moeten het gewoon doen!’
Project DOEN is een samenwerking tussen Bouwend Nederland, NL Ingenieurs, MKB Infra, de Vereniging van Waterbouwers en Rijkswaterstaat. In deze pre-commerciële samenwerking ontwerpen ze samen het inkoopproces voor de renovatie van de Nijkerkerbrug. Dit experiment sluit goed aan bij de ontwikkeling van een nieuwe marktvisie en de wens om op een andere manier samen te werken.
Complex Nijkerkersluis, gesticht in 1962. Een schakel in de 3 netwerken van Rijkswaterstaat: het vaarwegennetwerk, het watersysteem en het wegennetwerk. Schutsluis voor beroeps- en recreatievaart. Spuisluis als verbinding tussen het Nijkerkernauw en Nuldernauw. En de brug in de N301, de provinciale weg tussen Nijkerk en Zeewolde.
Verkeersbelasting toegenomen sinds 1962. Schade aan de betonnen aanbruggen. Tijdelijke maatregelen om de veiligheid te borgen: stempels, barriers, portalen en een gewichtsbeperking van 50 ton. De Nijkerkerbrug is toe aan vernieuwing!
Scope van Project DOEN: de betonnen aanbruggen aan weerszijden van het beweegbare brugdeel. Doel: zorgen voor een blijvend veilige verbinding in de toekomst. Brug open: Q3 2018.
Hoe pakken we dit samen goed aan?
Randvoorwaarden scheppen
2 direct betrokkenen bij DOEN zijn Marlotte Koster van Rijkswaterstaat en Heleen Slaats van Heijmans, die namens Bouwend Nederland meedoet. Over de bijzondere samenwerking tussen de verschillende partijen zegt Koster: ‘We scheppen hiermee alle randvoorwaarden die nodig zijn voor optimale samenwerking tijdens de uitvoering. Denk aan de beoordelingscriteria, de eisen in de uitvraag, de manier waarop we met elkaar omgaan tijdens de aanbesteding en de voorwaarden in het contract. Belangrijk is ook het principe ‘eerlijk geld voor eerlijk werk’. Een goede samenwerking tijdens de uitvoering valt of staat met een realistische aanbieding in het begin. Realistisch in scope, prijs en risicoverdeling.’
Maximale waarde voor de klant
‘Project DOEN renoveert de Nijkerkerbrug en wil daarbij maximale waarde creëren voor de klant, de belastingbetaler’, zegt Koster. ‘De marktpartij heeft hiervoor de expertise. Rijkswaterstaat krijgt meer een faciliterende rol en zorgt dat de klant krijgt wat hij nodig heeft voor een nette prijs. We gaan werken met een andere omgangsvorm: niet als opdrachtgever-opdrachtnemer, maar als partners die samen voor dezelfde klant werken.’
Overdaad aan regels
Over de noodzaak van nieuwe vormen van samenwerking zijn de partijen het eens. Een belangrijke reden: de uitdijende regeldruk in veel projecten. Koster: ‘Bij tegenslagen in projecten stellen we nieuwe regels in om die situaties in het vervolg te voorkomen. Een logische reactie, maar regels stapelen zich op en standaardcontracten worden dikker. Tijdens de uitvoering ligt de focus steeds meer op het contract, wat ten koste gaat van het gesprek over de inhoud: de werkzaamheden aan de brug, sluis of tunnel. Contracten helpen bovendien niet altijd om discussies te beslechten. Soms verschuiven ze slechts van onderwerp, namelijk naar hoe de contracttekst moet worden geïnterpreteerd. Zowel marktpartijen als opdrachtgevers willen deze juridificering in de samenwerking niet.’
‘Er is echt behoefte aan een andere contractvorm’, valt Slaats haar bij. ‘Daarom is het voor ons essentieel dat Project DOEN slaagt. Dat vergt inspanning van beide partijen. Het goede is dat we de aanbesteding samen ontwerpen. Met elkaar het inkooptraject vormgeven maakt de kans op een goede samenwerking en een positief projectresultaat voor alle partijen veel groter.’
‘Er is behoefte aan vernieuwing, aan anders en beter samenwerken’
Weg met de dikke contracten
Weg dus met die dikke contracten? ‘Absoluut’, zegt Slaats. ‘We voeren veel juridische discussies over de inhoud van het contract, terwijl het eigenlijk over de projectinhoud moet gaan. Dat kost veel negatieve energie voor beide partijen. Sinds de bouwfraude is er meer afstand tussen Rijkswaterstaat en de markt ontstaan. Er zijn meer regels ingesteld en veel risico’s liggen tegenwoordig bij de aannemer. De concurrentie is moordend. Bij aanbestedingen merken we dat de aannemerij financieel te krap inschrijft, veel risico’s naar zich toetrekt, te veel belooft en daardoor op gespannen voet met de opdrachtgever leeft. De huidige contractvorm biedt weinig ruimte om wensen van klanten en stakeholders vroegtijdig in te passen. Er is behoefte aan vernieuwing, aan anders en beter samenwerken.’
Niet regelloos, maar regelarm
‘Het vermijden van regels is geen doel op zich’, zegt Koster. ‘Het gaat om het creëren van maximale waarde voor de klant door optimaal samen te werken met de marktpartij. Hierbij kunnen regels en heldere afspraken juist heel nuttig zijn. Het verschil is dat we alleen afspraken maken die bijdragen aan het projectresultaat en die uitlegbaar en zinvol zijn. Elke regel is een oplossing voor een probleem. Bij Project DOEN onderzoeken we welk achterliggende probleem er aan een regel ten grondslag ligt, of dit probleem kan optreden in ons project en of de regel dan inderdaad de meest slimme oplossing is. We gaan telkens op zoek naar de oorspronkelijke bedoeling achter een regel en houden helder waarom we bepaalde keuzes maken. We doorbreken waar nodig traditionele patronen, denken buiten bestaande kaders en creëren zo ruimte voor andere manieren van samenwerken.’
‘Buiten bestaande kaders denken en zo ruimte creëren voor andere manieren van samenwerken’
Cultuurverandering
‘Binnen de aannemerij is al sprake van een cultuurverandering’, zegt Slaats. ‘We pakken projecten integraal op en werken beter samen. Dit is een mooie vervolgstap. Belangrijk is dat we gezamenlijk openheid creëren en afstand nemen van een afstrafcultuur. Natuurlijk gaat er weleens iets mis. Het gaat erom hoe we dat samen op een snelle en nette manier oplossen. Door met elkaar te sparren, alle pijnpunten op tafel te leggen en begrip te krijgen voor elkaars standpunten.’
Terug naar de essentie
‘We verwachten dat we teruggaan naar de essentie. Dat we ons bij elke regel en eis afvragen: waarom? Stel, er ligt een eis om de brug 60 cm breder te maken. Als we vragen waarom, is dat om snel en langzaam verkeer goed te kunnen scheiden. Dat antwoord is de opdracht die we bij de markt neerleggen. Het is aan hen om te bepalen of een 60 cm bredere brug de juiste oplossing is. Deze open mindset is belangrijk. Denk logisch na, doe alleen wat zinnig is en creëer maximale waarde voor de klant. Ongebonden aan regels, is niets meer vanzelfsprekend en opent zich een wereld aan keuzes.’
