Omgaan met botsende belangen en schaarse ruimte

Hoe ziet u de energieopgave in het geheel aan opgaven?  

Zonder meer urgent! Maar het is niet de enige opgave waar de overheden voor staan. De opgave om zorgvuldig met de schaarse ruimte om te gaan hoort daar zeker bij. Duurzame energie vraagt bovendien om een groter oppervlakte dan traditionele vervuilende energie. 

Wat zijn daarin de grootste uitdagingen?

De dubbele opgave, die zowel om snelheid én ruimte vraagt. Dat betekent dat we vanwege het ruimtebeslag efficiënt met kabels om moeten gaan. Nederland is een grote energieverbruiker en moet écht zorgen voor een betere balans met de eigen energieproductie. Desondanks zullen Nederland en Europa altijd deels afhankelijk blijven van energie-import. 

Hoeveel energie kunnen we eigenlijk duurzaam opwekken?  

Ik heb geen glazen bol en kan moeilijk voorspellen wat het aandeel wordt van zon en wind,  nucleaire energie, CO2-opslag enzovoort. Bij de lijn die we nu inzetten wordt het aandeel duurzaam opgewekte energie 80-90%. In Europa verwacht ik een stabiel aandeel nucleaire energie van zo’n 10%, aangevuld met fossiele energie en CO2-opslag. Het doel is om in 2050 zonder fossiele brandstof te functioneren. Dat jaartal suggereert dat we die tijd hebben, maar het moet sneller.  

Hoe doet Nederland het in Europees verband? 

Nederland is nu wereldkampioen geïnstalleerde zonnepanelen per hoofd van de bevolking. Dat is opmerkelijk, want Nederland is eigenlijk schandalig laat begonnen met verduurzaming. We dachten namelijk dat aardgas duurzaam was en zijn ook eerder dan andere landen van kolen en olie overgegaan op gas. Daar waren we trots op en leunden achterover met onze HR++ ketels. Dankzij het energieakkoord in 2018 is er een kentering in onze houding. We zijn aan het inhalen.   

Hoe wegen we de urgentie van energie in alle opgaven?

Dat is vooral een politieke afweging. Wat vinden we belangrijk?  Het klimaat komt steeds hoger op de agenda van de Europese Commissie. Vanaf 2019 zie je die urgentie terug in nationale regeerakkoorden. Trek vooral lering uit het stikstofdossier: als je te laat bent, dan valt er niets meer te kiezen. Nu hebben we nog de mogelijkheid om te mitigeren en met behulp van adaptatie de klimaatverandering om te buigen. De ruimte voor politieke afwegingen wordt steeds kleiner. Hoor hierin een aanmoediging van mijn kant om haast te maken. 

Welke rol speelt m.e.r. binnen het proces van deze urgente opgaven? 

Zorgvuldig afwegen blijft nodig en in Europa zijn we gebaat bij een fatsoenlijke m.e.r. Zo is een windmolen goed voor het milieu. Toch blijft een m.e.r. nodig voor het afwegen van de negatieve effecten. Ondanks de circa 40 jaar ervaring met m.e.r. is er de neiging om politieke voorkeuren mee te laten wegen bij besluitvorming, want als een ontwikkeling erg belangrijk is, dan mag het iets meer schade aanrichten. Of toch niet? In het krachtenspel moet je proberen je daarin te beheersen. De Europese Commissie is ervoor om hiervoor de kaders helder te houden. 

Wordt een m.e.r. bij al deze afwegingen niet veel te ingewikkeld?

Dilemma’s zijn er altijd. Mogen we bijvoorbeeld kabels voor duurzame energie leggen dwars door een Natura 2000 gebied in zee? Daar waar weinig mensen wonen lijkt de bescherming minder zwaar te tellen. Maar kan dat zo maar? Als Europese Commissie leggen we die afwegingen steeds terug naar de kaders.

Is het legitiem om urgentie mee te wegen?

Chargerend zou je kunnen zeggen dat als Nederland parkeren de belangrijkste opgave vindt, desnoods de Noordzee geasfalteerd kan worden. Dat vergt dan wel een heel groot beraad. Toch ben ik er zeker van dat zo’n besluit nooit genomen wordt. Let wel: m.e.r. verhindert niet dat de politiek besluiten kan nemen.  

Wat vindt u een goed voorbeeld van zorgvuldig afwegen? 

Ik zie Ruimte voor de Rivier als een kroonjuweel. Een programma met veel meer dimensies dan  alleen een muur tegen hoogwater. Veiligheid werd goed afgewogen ten opzichte van andere waarden, zoals ruimtelijke kwaliteit.