Met het Programma Integraal Riviermanagement (IRM) streven Rijk en regio naar een toekomstbestendig riviersysteem dat meervoudig bruikbaar is en als systeem goed functioneert. Marieke Hofstra van het ministerie van IenW vertelt hoe Rijk en regio samen aan deze complexe opdracht werken, hun opgaven samenbrengen en ook in samenhang beoordelen.

Het riviersysteem van het Maas-Rijngebied heeft te maken met opgaven voor waterveiligheid, bevaarbaarheid, zoetwaterbeschikbaarheid, waterkwaliteit, natuur en leefomgeving. Zo heeft het gebied door klimaatverandering te maken met extremere neerslag en lange periodes van droogte en hitte. Daarbij speelt een rol dat op verschillende riviertrajecten de rivierbodem door menselijke ingrepen steeds lager is komen te liggen. ‘De rivier is 1 systeem en daarom moeten onze oplossingen ook integraal zijn’, stelt Marieke Hofstra.

Meanderende Maas

Het programma IRM wordt ontwikkeld in een adaptieve aanpak. Dit is een lerende aanpak, die werkende weg wordt bijgesteld tijdens het opstellen van het Programma onder de Omgevingswet én door in de praktijk al ervaring op te doen met integraal werken. ‘We werken binnen IRM met voorbeeld- en pilotprojecten’, licht Marieke toe. ‘Vragen die daarin centraal staan, zijn: hoe werk je als partijen samen, en wat kunnen we slimmer doen met het bij elkaar brengen van budgetten?’ Meanderende Maas ziet ze als een mooi voorbeeld van een project waarin alle betrokken partijen opgaven voor hoogwaterveiligheid, natuur en recreatie samenbrengen. ‘De dijk wordt versterkt, de rivier krijgt meer ruimte en het gebied wordt mooier en economisch sterker gemaakt.’

Creatieve oplossingen

Naast Meanderende Maas lopen er nog 9 nieuwe pilot-projecten, zoals Havikerwaard langs de IJssel en het Zuidelijk Maasdal bij Maastricht. Marieke: ‘Ook hier werken we met concrete leervragen. Hoe ga je om met faseverschillen en planningen die niet op elkaar aansluiten? En hoe geef je projecten heldere kaders en opgaven mee, zonder het proces te veel dicht te timmeren voor creatieve oplossingen en kansen?’

(Over water langs een stad ligt een witte boogbrug. Over een andere boogbrug rijdt verkeer. Ook over een vakwerkbrug razen voertuigen. Een boogbrug die maar één boog telt, overspant een brede rivier.)

STUWENDE MUZIEK

(Beeldtekst: Integraal riviermanagement. Samenwerken aan de toekomst van ons rivierengebied. Het Maas- en Rijngebied. Unieke landschappen. Divers. Rijk. Door een groene omgeving vaart een binnenvaartschip in de richting van de zon.)

(Bij een brug waar veel verkeer overheen rijdt, staat een windturbine. Een klein bootje vaart over rustig water. Beeldtekst: Functies en uitdagingen. Ruimte voor recreatie. Behoud van bevaarbaarheid. Versterken van biodiversiteit.)

DE STUWENDE MUZIEK STOPT EN SPEELT DAN WEER VERDER

(Water verdelen over ons land. Veilig bij hoogwater. Kansen bij laagwater. Bootjes varen onder een brug door. Beeldtekst: Aandacht voor cultuur en historie. In een groen gebied ligt een fort. Beeldtekst: Oplossingen voor de landbouw. Wonen en werken in een aantrekkelijke omgeving. Langs het water staan hoge appartementsgebouwen.)

(Beeldtekst: Werken aan de afvoercapaciteit. Werken aan de bodemligging. Aan boord van een binnenvaartschip is een graafmachine aan het werk die is uitgerust met een grijper. Beeldtekst: Oog voor bodemkwaliteit. Oog voor waterkwaliteit.)

DE STUWENDE MUZIEK ZWELT AAN, STOPT EN SPEELT DAN WEER VERDER

(Iemand met een oranje veiligheidsjas aan loopt over een asfaltweg. Beeldtekst: Sterke dijken. Voldoende zoetwater.)

(Samenwerken. Zorgen voor een integrale aanpak. Duurzaam beheer. Toekomstgericht. Een man op een klein bootje en een vrouw die op een grotere plezierboot staat, steken hun hand op, terwijl ze elkaar op een rivier passeren. Beeldtekst: Integraal riviermanagement. Een vitaal, bevaarbaar, veilig en aantrekkelijk riviergebied.)

(In de verte achter een stuw- en sluizencomplex staat de zon laag aan de hemel. Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijksoverheid. Beeldtekst: Integraal Riviermanagement. Rechtsonder op de wit met blauwe achtergrond staat: Nationaal Deltaprogramma.)

DE STUWENDE MUZIEK EBT WEG

Programma onder de Omgevingswet

Het Rijk legt het gezamenlijke resultaat van Rijk en regionale partijen vast in een Programma onder de Omgevingswet (PoW). Deze PoW voor IRM geeft een beleidskader voor duurzaam rivierbeheer. Daarnaast staan er als integraal kader globale locaties en soorten maatregelen in voor toekomstige projecten. Om tot een PoW te komen, wordt een MER-procedure en een MKBA uitgevoerd, waarmee de te maken keuzes worden onderbouwd. De PoW voor IRM is tegelijkertijd de herijking van de Voorkeursstrategie Rivieren van het Deltaprogramma. Bij de te nemen maatregelen is het gezamenlijke belang op systeem- of trajectniveau het uitgangspunt. ‘Dit houdt in dat vooraf afspraken gemaakt worden over verantwoordelijkheden en de bijbehorende financiering’, verduidelijkt Marieke.

Bevaarbaarheid

In de POW wordt voor IRM een integrale visie vastgelegd op het rivierengebied. ‘Bij de integrale visie worden twee beleidskeuzes gemaakt voor een betere afvoercapaciteit en de rivierbodemligging, passend bij de toekomstvisie,’ zegt Marieke. Zo kan een grotere afvoercapaciteit in de vorm van rivierverruimende maatregelen bijdragen aan de opgaven voor waterveiligheid en natuur. Ook de bevaarbaarheid kan gebaat zijn bij maatregelen die de waterstand verlagen en waardoor de doorvaarthoogte bij bruggen verbetert. Het aanpakken van de bodemligging kan helpen bij de natuurdoelstelling, doordat verdroging wordt tegengegaan. Ook kan dit de bevaarbaarheid en zoetwaterbeschikbaarheid verbeteren. Ingrepen aan de bodem kunnen ook de afvoerverdeling bij laagwater verbeteren.

Leerproces

Een PoW is een nieuw instrument. De ervaringen met dit programma zijn volgens Marieke positief. ‘Het is nieuw en integraal samenwerken aan onze rivieren op dit schaalniveau is dat ook. Het ontwikkelproces is dus een interessant leerproces. Het is een verkenningstocht waarin partijen gezamenlijk, via duidelijke stappen, leren en bijstellen om zo tot een PoW te komen. Ook de leerervaringen uit de voorbeeld- en pilotprojecten dragen daaraan bij. Door binnen IRM de rivier centraal te stellen, de rivier weer als 1 systeem te zien en opgaven samen te brengen en te realiseren vanuit 1 gezamenlijke visie, kunnen de Maas en Rijn vitaal en aantrekkelijk worden gehouden.’

Meer informatie:
Marieke.Hofstra@minienw.nl
06 15 01 77 74

www.bouwplaatsirm.nl
https://www.deltaprogramma.nl/deltaprogramma/vraag-en-antwoord/wat-is-het-programma-integraal-riviermanagement