Belangrijkste 3 speerpunten
2022 wordt net als 2021 een druk en belangrijk transitiejaar voor Rijkswaterstaat Bodem en Ondergrond. Dit komt enerzijds omdat de inwerkingtreding van de Omgevingswet is verschoven naar 1 juli 2022, anderzijds gewerkt gaat worden aan implementatie van de verbetermaatregelen die volgen uit de Taskforce versterking bodemstelsel. We willen voorbereid en gesteld staan voor de Omgevingswet die naar verwachting 1 juli 2022 in werking treedt. We gaan de nieuwe bestuurlijke afspraken bodem en grondwater ondersteunen, die naar verwachting begin 2022 gemaakt worden. En we lopen warm voor implementatie van versterking van het bodemstelsel van kwaliteitsborging. De aanstaande (verdere) decentralisatie van bodemtaken naar gemeenten is en blijft daarbij een belangrijk aandachtspunt.
We voltooien in 2022 de integratie van onze website in het Informatiepunt Leefomgeving. In 2021 deden we dat al met onze bodemhelpdesk. Het nieuwe Kenniscentrum Ontplofbare Oorlogsrechten (KCOO) is gestart en gaat dit jaar een handelingskader opleveren en onderzoeksprogramma starten. Het handelingskader PFAS moet nog doorontwikkeld en ingebouwd in de regelgeving, en ook het diepe plassenbeleid wordt herijkt door het Ministerie van IenW. Ook in 2022 zal dus veel van Rijkswaterstaat Bodem en Ondergrond en zijn opdrachtgevers en klanten gevraagd worden. De ambities en maatschappelijke opgaven waaraan bodem, grondwater en de ondergrond een bijdrage leveren zijn de afgelopen jaren steeds groter en concreter geworden. Het adagium ‘laat het bodem- en watersysteem’ weer meer leiden in ruimtelijke beslissingen krijgt inmiddels stevig voet aan de grond, onder andere in het Deltaprogramma, de Nationale Omgevingsvisie en in adviezen door het Rli en PBL aan het kabinet.
Veel dynamiek en werk te verzetten dus, terwijl de omvang van de Bodem+opdracht nagenoeg gelijk blijft. Dit vraagt continu om keuzes en prioriteiten om de beschikbare capaciteit zo effectief mogelijk in te zetten. Onze bijdrage aan het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie blijft stabiel op circa 3,1 fte, maar wordt steeds impactrijker. Onze bijdrage aan de Basisregistratie Ondergrond bouwen we gefaseerd af. We verschuiven in 2022 vooral extra capaciteit naar de implementatie van de maatregelen volgend uit de Taskforce versterking bodemstelsel en naar implementatieondersteuning van de Omgevingswet. De uitvoering van de wettelijke erkenningsregeling wordt versterkt en ambitie is om weer aanzienlijk meer aan de voorkant te participeren bij het opstellen van publiek-private normdocumenten en NEN-normen.
Onze capaciteit voor kennisoverdracht zetten we anders in. Integraler via het Informatiepunt Leefomgeving, nauwer in samenwerking met decentrale overheden via decentrale werkstructuren van o.a. de Gemeentelijke Werkgroep Bodem (WEB) en Regionale Implementatiecoaches Omgevingswet (RIO’s). Volop werk in uitvoering dus!
Onze speerpunten in 2022
1. Versterken bodemstelsel van kwaliteitsborging
De Taskforce versterking bodemstelsel leverde op 21 december 2021 een omvangrijk en breed pakket aan verbetermaatregelen op om het bodemstelsel van bodemkwaliteitsborging te versterken en te verbeteren. Voor het Ministerie van IenW, voor Rijkswaterstaat Bodem en Ondergrond, en voor velen anderen vormt dit advies en het op te stellen implementatieplan het begin om deze maatregelen op te gaan volgen en te implementeren. In de periode 2022 tot en met 2023 zetten we daar vol op in via een implementatietraject.
Ook het Handelingskader PFAS voor grond en baggerspecie, en een breder handelingskader voor zeer zorgwekkende stoffen moeten nog worden geïmplementeerd en wettelijk verankerd. En we werken mee aan de beleidsherijking van het toepassingskader voor diepe plassen, na de dialoogsessies die afgelopen jaar nieuwe inzichten gaven.
Dit betekent dat we onze kennis over de huidige bodemwet- en regelgeving nog vol op peil moeten houden en tegelijk kennis blijven opdoen en uitdragen over de nieuwe bodemregels in de Omgevingswet. Onze accountmanagers blijven regionaal werkzaam, maar bij voorkeur nog meer in samenwerking met decentrale overheden en werkstructuren. Onze bodemhelpdesk is weliswaar in 2021 al geïntegreerd in het Informatiepunt Leefomgeving, maar dit Informatiepunt Leefomgeving blijft open voor specialistische bodem(kwaliteits)vragen.
2. Voorbereid op de Omgevingswet
Het ondersteunen van de ombouw van de huidige bodemwet- en regelgeving naar de Omgevingswet en onderliggende besluiten was afgelopen jaren onze topprioriteit. Dit is nagenoeg afgerond, waarbij de Regeling bodemkwaliteit 2021 nog moet worden vastgesteld en gepubliceerd voor 1 april 2022 om uiterlijk op 1 juli 2021 in werking te treden.
In 2022 verzetten we ons vizier naar:
a) de ondersteuning van de inbouw van (en communicatie over) de bodemmeldingen in het Digitale Stelsel van de Omgevingswet (DSO) ter vervanging van het landelijke Meldpunt bodemkwaliteit en de Wbb- en BUS-formulieren;
b) de actualisatie van de BoToVa-service voor wijzigingen volgend uit de Omgevingswet;
c) het vraag gestuurd ondersteunen van gemeenten, omgevingsdiensten, waterschappen en provincies op de bodem- en grondwatertaken onder de Omgevingswet, o.a. via het gemeentelijke programma ‘Bodembeheer van de Toekomst’, via de accountmanagers en via het verzorgen van Webinars;
d) het werken vanuit de vakgroep bodem, grondstoffen en grondwater onder het Informatiepunt Leefomgeving (IPLO). We zetten daarbij in op integralere advisering en vraagbeantwoording, met de sustainable developement goals als raamwerk.
Werkzaamheden a en b moeten voor inwerkingtreding van de Omgevingswet, dus 1 juli 2022 gerealiseerd en opgeleverd zijn. Werkzaamheden c en d zijn deels al gerealiseerd, maar hier blijven we komende jaren op door ontwikkelen. Werkzaamheid d valt onder de opdracht van het Informatiepunt Leefomgeving.
3. Iedere schop in de grond klimaatbestendig
De titel van het Deltaprogramma 2022 zet de toon voor onze inzet. Het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) krijgt uitvoeringskracht door onze ondersteuning. We geven in 2022 uitvoering aan de Impulsregeling Klimaatadaptatie, waarmee totaal 600 miljoen Euro naar uitvoering gaat. We zorgen met goede kennisprogramma’s voor klimaatadaptatie en bodemdaling dat overheden en partners goede kennis hebben om de juiste afwegingen te maken om Nederland klimaatbestendiger te maken. Als onderdeel hiervan werken we mee aan langjarig onderzoek naar droogte in de gebouwde omgeving en bodemdaling voor heel Nederland en onze eigen RWS netwerken. Om de realisatie te ondersteunen helpen we mee aan de doorvertaling van kennis in standaarden voor de uitvoeringspraktijk.
Samen werken, samen sterker
Drie flinke opgaven, die onze ervaren en professionele adviseurs in 2022 met vertrouwen aanpakken. Dat doen we in nauwe samenwerking met onze opdrachtgevers, klanten en de kennisinstituten. We werken onder andere intensief samen met Deltares, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILenT), Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), TNO, de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB), de Explosieven Opruiming Dienst (EOD) en onze partners in het Expertisenetwerk Bodem en Ondergrond. En last but not least de interne samenwerking met diensten en directies binnen Rijkswaterstaat zelf.
Afdeling bodem en ondergrond in cijfers
Bovenstaand schema visualiseert de belangrijkste werkpakketten waar afdeling Bodem en Ondergrond in 2022 aan werkt. Een deel van onze capaciteit (en kennis) zetten we in op andere programma’s en voor Rijkswaterstaat-opgaven via andere RWS-afdelingen. In 2022 ongeveer 8 fte (circa 21%). We dragen bij aan de programma’s Deltaprogramma spoor Ruimtelijke Adaptatie en integreerden onze bodemhelpdesk en website in 2021 in het Informatiepunt Leefomgeving.
De gezamenlijke Bodem+opdracht blijft in 2022 ongeveer op het niveau van afgelopen jaar en is 24,9 fte.
Onderstaande figuur visualiseert het verloop van deze opdracht vanaf 2005:
Het werk wordt uitgevoerd met eigen ambtenaren van Rijkswaterstaat. Daarnaast huren we in 2022 naar verwachting minder dan 0,5 fte capaciteit in, en blijven we gebruik maken van ons raamcontract voor ingenieursdiensten met commerciële adviesbureaus, dat in de eerste helft van 2022 opnieuw wordt aanbesteed en gegund.
Gilbert Boerekamp
Rijkswaterstaat afdelingshoofd Bodem en Ondergrond.
