Geen rechte lijn, maar een weg met veel bochten

In de aanbesteding voor het leveren van materieel voor gladheidbestrijding in 2021 daagde Rijkswaterstaat marktpartijen flink uit op het gebied van duurzaamheid. ‘Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft de doelstelling om in 2030 klimaat- en energieneutraal te zijn, de helft minder primaire grondstoffen te verbruiken en circulair te werken’, licht Björn Smolders, contractmanager bij Rijkswaterstaat, toe. ‘Inschrijvers kregen de ruimte om zich te onderscheiden door te beschrijven hoe ze duurzaamheid verder wilden bevorderen.’ In de afgesloten contracten met Aebi Smidt en Schuitemaker Industrial zijn vervolgens afspraken gemaakt om praktisch invulling te geven aan de toezeggingen. Zodat ze bijdragen aan de doelstellingen van het ministerie. ‘We onderzoeken nu bijvoorbeeld samen met deze leveranciers hoe we met refurbishing en remanufacturing de levensduur van materieel, zoals zoutstrooiers en sneeuwploegen, kunnen verlengen. De lessen die we hierbij leren, gebruikt Rijkswaterstaat om in toekomstige aanbestedingen duurzamer uit te kunnen vragen.’

Refurbishen of remanufacturen?

Refurbishing en remanufacturing zijn technieken om de levensduur van bestaand materieel te verlengen. Bij refurbishing worden kapotte onderdelen vervangen door dezelfde originele onderdelen. De zoutstrooier of sneeuwploeg kan daarna weer hetzelfde als bij aanschaf. Bij remanufacturing worden onderdelen vervangen door nieuwe onderdelen. Het materieel voldoet daarna aan de huidige stand van de techniek en biedt extra functies. ‘Vergelijk het met een refurbished iPhone 6: die kan precies hetzelfde als 9 jaar geleden’, verduidelijkt Arnold Uyt den Bogaard, key accountmanager bij Aebi Schmidt. ‘Maar als je die iPhone 6 zou remanufacturen, kan hij hetzelfde als de huidige iPhone 14.’ Bij de 2 technieken komt aanzienlijk minder CO₂ vrij dan bij de productie en aanschaf van gloednieuw materiaal. ‘Een zoutstrooier bestaat bijvoorbeeld voor een groot deel uit staal, roestvrij staal en kunststof’, licht Paul Gieselbach, key accountmanager bij Schuitemaker toe. ‘Als je deze materialen refurbisht, bespaar je zo’n 80% CO₂-uitstoot ten opzichte van een nieuwe strooier. Trek je dat door naar het hele arsenaal, dan behaal je honderdduizenden tonnen CO₂-winst.’

Maatwerk voor elke machine

Beide bedrijven kijken per zoutstrooier en sneeuwploeg of het technisch mogelijk én interessant is om de machine te refurbishen dan wel te remanufacturen. Dat is maatwerk, zoals Schuitemaker ondervindt in een proef met 5 strooiers en 5 ploegen. ‘Ten eerste is er natuurlijk de staat van de machine en onderdelen’, aldus Gieselbach. ‘Als die te slecht is, is de investering niet in balans met de opbrengst. Hydrauliek en stalen onderdelen zijn vaak makkelijk te refurbishen, maar bij elektronica kiezen we meestal voor remanufacturen. En met een nieuwe computer kun je weer andere functionaliteiten inbouwen, bijvoorbeeld GPS.’ Daarmee kan zijn bedrijf dan weer voldoen aan verzoeken van een opdrachtgever. Die wil vaak dat zijn materieel state-of-the-art is. ‘Het gaat om het totaalplaatje, want nieuwe onderdelen bieden vaak mogelijkheden om te optimaliseren’, vertelt ook Uyt den Bogaard. ‘Bijvoorbeeld om efficiëntere routes te rijden of duurzamere mengverhoudingen voor zout te maken. Ook die aspecten nemen we mee. Door dit soort efficiëntiewinsten hebben we zo’n 10% van het materieel al niet meer nodig. Dit deel van de vloot kunnen we dus inzetten als grondstof voor refurbishing of remanufacturing.’

Andere bedrijfsprocessen

Een product refurbishen of remanufacturen vraagt om een ander bedrijfsproces dan de bedrijven in de huidige, voornamelijk lineaire economie gewend zijn. ‘De fabriek waar we nieuwe machines maken, is niet ingericht op een circulaire manier van werken’, vertelt Uyt den Bogaard. ‘We hebben daarom een speciale werkplaats ingericht, waarin we onderzoeken wat er mogelijk is bij hergebruik van onderdelen.’ Gieselbach beschrijft een vergelijkbaar beeld bij Schuitemaker. ‘Omdat we een niveau 5-certificering op de CO₂-prestatieladder hebben, zijn veel van onze bedrijfsprocessen al gericht op circulair werken. Dat vraagt aanpassingsvermogen en flexibiliteit van de organisatie. Niet alleen van onze eigen medewerkers overigens. Als importeur van gladheidbestrijdingsmaterieel werken we intensief samen met buitenlandse leveranciers. Als wij met refurbishing of remanufacturing de levensduur van producten verlengen, heeft dat ook impact op de ontwikkeling, het onderhoud en de levering van nieuwe machines.’

Ook anders samenwerken

Rijkswaterstaat trekt intensief op met de 2 leveranciers van gladheidbestrijdingsmaterieel. ‘We hebben geen reguliere klant-leverancier-relatie’, vertelt Uyt den Bogaard. ‘We overleggen regelmatig en verkennen samen het pad. Want er zijn veel vragen, bijvoorbeeld over technische mogelijkheden, wanneer op te schalen en waarin te investeren. Bovendien lopen we in Nederland voorop en moeten we onze buitenlandse zusterbedrijven meekrijgen.’ De intensieve samenwerking met Aebi Schmidt en Schuitemaker is voor Rijkswaterstaat belangrijk om in de toekomst goede aanbestedingen in de markt te zetten. ‘Ook voor ons is het leren’, geeft Smolders toe. ‘En deze marktpartijen hebben de kennis. We willen voorkomen dat we in toekomstige aanbestedingen iets vragen wat technisch of anderzijds niet mogelijk is. Ook denken we mee als de leveranciers ergens tegenaanlopen, bijvoorbeeld bij financiële of fiscale aangelegenheden. Soms zijn er aanpassingen in de regels nodig; die nemen we ook weer mee nieuwe aanbestedingen.’

Inhaalslag maken

‘We maken samen met Rijkswaterstaat een inhaalslag in deze conservatieve markt’, vertelt Gieselbach. ‘En werken er hard aan om bij te dragen aan de CO₂-reductie bij Rijkswaterstaat.’ Volgens Smolders zijn de huidige contracten een goed voorbeeld van hoe Rijkswaterstaat samen met de markt kan zoeken naar oplossingen voor grote maatschappelijke uitdagingen. ‘Het is voor alle partijen een zoektocht, waarin iedereen elkaar versterkt. Dit gaat niet in een rechte lijn, maar over een weg met veel bochten.’ Dat vindt ook Uyt den Bogaard: ‘Vanuit partnerschap komen we verder. Ook met andere leveranciers, omdat we ervoor open staan om elkaars grondstoffen te gebruiken. Zo werken we met z’n allen toe naar een circulaire markt. Met als uiteindelijke doel dat we de aarde op een verantwoorde manier overdragen aan onze kleinkinderen.’